Merkez Bankası (MB) bugün (22 Eylül), faizi yüzde 12’ye indirdi. MB, yedi ay boyunca yüzde 14’te sabit tuttuğu faizi 18 Ağustos’ta yüzde 13’e indirmişti. Şahap Kavcıoğlu’nun başkanlık görevine gelmesinden altı ay sonra MB, 23 Eylül 2021’de faiz indirimlerine başlamıştı. Pek çok iktisatçının, değerlendirmelerinde milat olarak aldığı bu tarihten günümüze, enflasyon yüzde 19’dan yüzde 80’e yükseldi, cari açık yüzde 168 arttı. Bir yıl önce dolar kuru 8,5 Türk Lirası (TL) iken, bugün (22 Eylül) tarihi rekoruna ulaşarak 18,37 TL’yi gördü.
*Haberde kullanılan dolar kuru verileri anlık olarak değişiklik gösterdiğinden, bugün için kurun 18,37 TL olduğu varsayılmıştır.
Merkez Bankası (MB), 2022’nin ilk yedi ayında yüzde 14’te sabit tuttuğu politika faizini, ağustosta yüzde 13’e indirdi. Bugünkü Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında, 100 baz puan daha indirim kararı ile faiz, yüzde 12’ye düştü. MB’nin bağımsızlığının fiilen ortadan kaldırıldığı yorumları yapılırken, AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Faiz sebep, enflasyon sonuç” önermesiyle faiz müdahalelerinin sonuçları bütün vatandaşları etkiledi. Politika faizinde bir yıldaki 700 baz puanlık indirim, Türkiye ekonomisinin makro iktisadi büyüklüklerinde önemli bozulmalar yaşanmasına yol açtı.
HABER: Merkez Bankası’nın faiz kararı sonrası dolar ve euro yükseliyor
Faiz kararları
Eski MB Başkanı Naci Ağbal’ın, 19 Mart 2021’de MB’nin faizi yüzde 17’den yüzde 19’a çıkarma kararından hemen sonra, gece yarısı görevden alınmış ve yerine Şahap Kavcıoğlu getirilmişti. Kavcıoğlu’nun faizi indirmek için göreve geldiği düşünülse de MB, altı ay boyunca faizi sabit tuttu. 23 Eylül 2021’de ise PPK toplantısından faizde 100 baz puanlık indirim kararı çıktı. Sonraki aylarda da 200 ve 100 baz puanlık indirimlerle politika faizi, Aralık 2021’de yüzde 14’e kadar düşürüldü. Ocak ayından temmuz ayına kadar yedi ay boyunca sabit tutulan faiz, PPK’nın son iki toplantısında 100’er baz puanlık düşüşle, yüzde 12’ye indirildi.
Faiz süreci bakan götürdü: Elvan’ı indirdi, Nebati’yi getirdi
Faiz indirimleri sırasında Hazine ve Maliye Bakanı olan Lütfi Elvan, 2 Aralık 2021’de istifa etmişti. Elvan’ın, Kavcıoğlu’ndan önceki MB Başkanı Ağbal gibi, indirimlere karşı çıktığı için istifa ettiği iddia edilmişti. Elvan’ın istifasının ardından, “yeni ekonomi politikasına uyumlu” denilen Nureddin Nebati, Hazine ve Maliye Bakanı oldu.
Faiz verelim, enflasyon alalım
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Politika faizinin, enflasyon oranının üzerinde olması ve reel faizin pozitif olması gerektiği konusunda iktisatçılar arasında görüş ayrılıkları var. Neyin “doğru” olduğu tartışmalı olsa da, MB’nin indirimlere başlamadan önce faizi enflasyonun üzerinde tutacaklarına yönelik açıklamaları, çelişkili bir durum yaratıyor.
Son bir yıldaki faiz indirimleriyle aradaki makas açılırken, enflasyon oranı dört katına çıktı. Ağustos 2021’de, faiz yüzde 19 iken, yıllık enflasyon yüzde 19,25’ti. Faizin yüzde 13’e indirildiği Ağustos 2022’de, Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre enflasyon yüzde 80,21’e ulaştı. Ağustos enflasyonunu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) yüzde 181,37 ve İstanbul Ticaret Odası (İTO) yüzde 99,91 olarak açıkladı.
TL’nin değer kaybı yüzde 117
Faizlerdeki düşüş, TL’nin değer kaybını da beraberinde getirdi. Faiz indirimlerine başlanmadan önceki ay ortalaması 8,48 TL olan dolar kuru, bugün 18,37 TL’ye ulaştı. Bir yılda TL’deki değer kaybı yüzde 117 oldu.
MB’nin 16 Aralık 2021’deki faiz kararının ardından, 20 Aralık’ta dolar kuru 18,37 TL olarak rekor kırmıştı. Erdoğan’ın açıklamaları ve kur korumalı mevduat (KKM) sisteminin duyurulmasının ardından, 23 Aralık’ta 11,39 TL’ye kadar gerileyen kur, stabilize edilmeye çalışıldı. MB’nin döviz satışları yaptığı iddiası ve sürekli azalan rezervleriyle büyük oynaklıkları önlediği savlarına karşın yükselmeye devam eden dolar kuru dokuz ay sonra, KKM’nin ilan edildiği tarihteki seviyesine döndü.
Kurun bedeli: Cari açık ve dış ticaret açığı
İktidarın ekonomi yönetiminin Aralık 2021’de açıkladığı “Yeni Ekonomik Model”de iddiası, faizin düşmesiyle kurun yükseleceği, ihracatın artacağı, dış ticaret fazlası ve yerli üretimin artmasıyla cari fazla verileceği ve böylece enflasyonun düşeceği yönündeydi. Ancak MB’nin faiz indirimlerine başladığı Eylül 2021’den bu yana enflasyon katlanırken, cari açık ve dış ticaret açığı büyümeye devam ediyor.
HABER: İktidara göre “ihracat rekoru” – Gerçek: Büyüyen dış ticaret açığı ve cari açık
Dış ticaret açığı, ağustos ayında 11,3 milyar dolar olurken, önceki yılın aynı ayına göre yüzde 162 ve ocak-ağustos döneminde yüzde 146 arttı. İktidar, “İhracat rekoru kırdık” derken, dış ticaret açığındaki artış, ihracatın çok üzerinde gerçekleşti.
Cari açık ise yılın ilk yedi ayında 36,7 milyar dolara ulaşarak, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 168 arttı. Cari fazla verileceği iddiasıyla çıkılan yolun sonunda, 2021 yılı boyunca verilen açık, 2022’nin ilk beş ayında verildi. Cari açığın yaz aylarında turizm ve başka döviz gelirleri ile daralması mümkün ancak açığın 2021 performansına bakıldığında, senenin ikinci yarısında da cari fazla eğilimi olmadığı görülüyor.
MB rezervleri
MB brüt rezervi, 9 Eylül itibarıyla geçen yılın aynı dönemine göre yüze 5,4 daralarak 113 ,7 milyar dolar oldu. Net rezervlerde ise önemli değişiklikler dikkat çekiyor. MB verilerine göre, 17 Aralık’ta 818 milyon dolar olan net rezerv, kurdaki sıçramanın gerçekleştiği 20 Aralık’ta eksi 1 milyar 641 milyon dolara gerilemişti. İktisatçılar, rezervdeki bu hareketliliği, döviz kurunu tutmak için “arkada kapıdan dolar satmak” olarak değerlendirdi.
CHP’nin “128 milyar dolar nerede?” kampanyasıyla rezerv kampanyasını gündeme getirmesinden bu yana MB’nin 80 milyar dolar daha sattığı iddia ediliyor. Net rezervlerdeki artış ise Rusya’dan gelen parayla açıklanıyor.
MB ellerin tersine…
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD’de PBS kanalına verdiği röportajda enflasyonun aşılmaz bir tehlike olmadığını söyleyerek, “Ben ekonomistim. Şu anda yüzde 8, yüzde 9 enflasyonun bile tehdit ettiği ülkeler var. Bizde yüzde 80. Benim ülkemde marketlerde raflar boş değil. Ama Amerika’da, Fransa’da, Almanya’da bile bugün raflar boş” dedi. Ancak ABD, AB ve pek çok ülkenin merkez bankaları enflasyona karşı faiz artırıyor ve enflasyonun hız kestiği görülüyor.
Euro bölgesinin en yüksek enflasyon oranları karşısında Avrupa Merkez Bankası (ECB), 11 yılın ardından ilk kez temmuzda 50 baz puan faiz artırmış ve tarihinin en yüksek faiz artışını 8 Eylül’de 75 baz puan ile yapmıştı. Dün (21 Eylül) de ABD Merkez Bankası (Fed), 2022’nin beşinci faiz artışını yaparak, toplamda faizi 300 baz puan artırdı.
HABER: Avrupa Merkez Bankası, tarihinde ilk defa faizi 75 baz puan artırdı
Bir faiz artırma kararı da bugün İngiltere’den geldi, Bank Of England (BOE) faizi 50 baz puan artırdı. Mart 2020’de yüzde 0,1 düzeyine indirilen faiz, BOE’nin son yedi toplantısı ile toplam 215 baz puan artırıldı.
