Gençliğinde bir şarkı ile meşhur olmuş, orta yaş krizine girmiş ve şöhretsizlik limanına çıpasını uyuşturucu ve seks partileri ile atmış emekli Rock’n Roll yıldızları için söylenirdi: Sex, drugs and Rock’n Roll (Seks, uyuşturucu ve Rock’n Roll). Modernleşen dünyada kafalarının dumanı ile çok matah bir şeymiş gibi övünen rapçiler olurken, bu söz de genel hatlarıyla şuna dönüştü. Büyük paralar, hile ve satranç!
Dünya satranç şampiyonu ve gelmiş geçmiş en büyük GM’ler (Grandmaster-Büyük usta) listelerinde adı geçen Norveçli harika çocuk Magnus Carlsen ile online satrançta adından sıkça söz ettiren Hans Niemann, Eylül ayının başında 350 bin dolarlık ödüle sahip Sinquefield Kupası’nda karşılaştı. Norveçli oyuncunun alışık olunmadık şekilde stresli olduğu gözlemlenirken, müsabakayı Hans Niemann kazandı. Carlsen maç sonrası Twitter hesabından ünlü teknik direktör Jose Mourinho’nun “Konuşursam başım büyük belaya girer!” paylaşımında bulundu.
Bu ikilinin sonraki kapışmaları ise 19 Eylül’deki Julius Baer Nesil Kupası’ndaydı. Maç öncesi müsabakaya çıkmayacağı da konuşulan Magnus Carlsen, Niemann’a karşı ikinci hamlesi sonrasında oyunu terk etti. 26 Eylül’de de Hans Niemann ile ilgili bildiri yayınlayan “Dünya 1 numarası” Carlsen: “Hans Niemann’ın kamuoyu önünde itiraf ettiğinden daha fazla ve daha yakın zamanda hile yaptığına inanıyorum. Karşılaşmadaki durum olağan dışıydı. Niemann oyunumuzdaki kritik konumlarda gergin değildi ve oyuna konsantre bile olmuyordu. Ve siyah taşlarla beni bu şekilde yenmesi ancak birkaç kişinin yapabileceği bir şey.” diyerek rakibini şah-vezir çatalına aldı.
Carlsen bir sonraki hamlesi de, “Gerekli açıklamaları yaparım lakin Hans Niemann bana hukuk karşısında izin verecek” diyerek oldu. Dünya 40 numarası Niemann ise şimdiye kadar temiz oynadığını ve isterlerse çıplak oynayabileceğini söyledi. Daha önceleri online satrançta 12 ve 16 yaşlarında hile yaptığını itiraf eden oyuncu için soru işaretleri zaten hep vardı. Lakin Magnus Carlsen gibi kaybettiği maçlardan sonra bile centilmenliğini koruyan birinin savaş açması, okları Niemann’a iyice doğrulttu.
19 yaşında Hans Niemann’ın Magnus Carlsen’i yendiği maçtan sonra yaptığı “Carlsen oldukça kötü oynadı, özel bir şey yapmadım. Bana kaybettiği için utanıyor olmalı!” açıklaması da yeni bir satranç dönemine girildiğinin habercisi. Klasik bir söz var ya “Biz eskiden Beyoğlu’nda kravat ile gezerdik” diye. Satrançta eskiden elit kesiminin oynadığı bir oyunken birçok Balkan ülkesinde sokağa kurulan harika oyun alanlarıyla, Britanya’da barlarda oynanmasıyla, Netflix’in Queen’s Gambit’i ile halka indi. Bu durum; ilgi artışı ve doğal sonuç olarak gelir artışı da sağladı. En küçük turnuvalarda bile ilginin boyutuna göre 500 bin dolardan başlayan ödül paraları dağıtılıyor. GM’lerin çoğu artık dünya yıldızı konumunda. Fakat bu ilginin negatif bir tarafı da oldu. Avamlaşma ve bayağılaşma…
Bu arada herkesin ulaşabilmesi ve izleyebilmesinin en önemli adımı, 2017 yılında Chess.com ile Twitch arasında yapılan e-spor anlaşması ile atıldı. Tam olarak koronavirüs kapanmasından iki yıl önce yapılan bu anlaşma ile 2019’da eve kapanan insanların satranca olan ilgisinde patlama yaşandığını da unutmayalım.
Artık milyonlar sanal satranç oynuyor, izliyor, GM’lerin notasyonlarını takip edip yorumluyor. Hatta GM’lerin ünü öyle bir seviyede ki Magnus Carlsen G-Star Raw için modellik yapıyor, kendi kurduğu şirket Play Magnus Group 82 milyon dolar karşılığında satıldı. Satrançta dünya iki numaralığına kadar yükselen Hikaru Nakamura’nun maçlardaki notasyonları yorumladığı Twitch kanalı üzerinden geçen yılki abone kazançlarına göre yıllık 750 bin dolar geliri var. Profesyonel satranç oyuncusu ve yayıncı GothamChess olarak da bilinen Levy Rozman’ın yıllık Youtube geliri 1 milyon dolar olduğu biliniyor.
Hayatımıza sosyal medyanın girmesiyle, GM’ler birbirlerini suçlayıcı veya karalayıcı ifadelerde herkesin duyacağı şekilde bulunabiliyor. Hatta Hollandalı GM Anish Giri’nin özel mesajları hacklenme sonucunda yayınlandı. İçlerinden özellikle Magnus Carlsen’in alkol sorunu, başka bir GM Peter Heine Nielsen’in reşit olmayan biriyle cinsel ilişkiye girdiği ve Daniil Dubov’un kokain bağımlılığı öne çıktı.
Alkol bağımlılığı üst düzey satrancın yıllarca yüzleştiği bir gerçek. Sürekli olarak yapacağı hamleleri hesaplayan beyinler, maç sonunda bilgisayar gibi kendilerini kapatıp uyuyamıyor. Ya çeşitli uyku ilaçları kullanıyorlar ya da alkol alıp kendilerini gevşetme yoluna gidiyorlar. Aksi halde aynı Queen’s Gambit dizisindeki gibi tavanda hamlelerini yapmaya devam edebiliyorlar. Amerikalı satranç oyuncusu ve yayıncı Alexandra Botez’e göre, GM’lerin bazıları bulundukları konumları kullanarak kadınlarla birlikte oluyor. Hatta Botez’e göre kadın bir satranç oyuncusu olmak giderek zorlaşmış durumda ve bu “av-avcı” ilişkisi de kimseyi rahatsız etmiyor.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Paranın ve şöhretin çoğalması satrançta, bazen paranoyaklık düzeyinde bazen de gerçek temellere dayanan hile şüphelerini arttırdı. Elbette hile yapmaya çalışanlar da arttı fakat Hans Niemann’ın düşünüldüğü gibi “prostat masaj aleti” ile kendisine sinyaller yollatarak hamlelerine karar vermesi imkansıza yakın gibi gözükse de neden olmasın da dedirtiyor.
Satranç spor mu değil mi tartışmalara bir kenara dursun yıllar sonra belgeselini dahi izleyeceğimiz bir skandalın tohumları geçen ay atıldı. Elitlerin oyunu, kralların oyunu, üstün zekalıların oyunu… Hepsini unutun! The Guardian’dan Sean Ingle’ın da dediği gibi yeni nesil oyuncuların üst sıralara tırmanması ile dünyada satranç artık daha saldırgan, daha hippi, daha genç ve daha kuralsız!
