Seçim 2023 | Sahra Atila’nın Van izlenimleri: Erdoğan’ın kayyumları, Kürt sorununda çözüm beklentisi

Türkiye, tarihinin en kritik seçimine gidiyor. Türkiye ve dünya bu seçimin önemini konuşurken biz de seçmene, siyasilere ve gazetecilere mikrofon uzatıyor, yerelin sorunlarını sizlere aktarmaya çalışıyoruz. Bu vesileyle Murat Türsan ile üçüncü durağımız Van. Van’da, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ve Halkların Demokratik Partisi (HDP)  öne çıkıyor. Şehirde iki günümüzü geçirdik. Hem seçmenin hem de siyasilerin gündemini aktaracağız ancak en önemli sorunu vererek habere başlamak istiyoruz. Van’ın en büyük sorunu, Kürt sorununun demokratik ortamda çözülememesi. Kürt sorunu, diğer tüm sorunları geride bırakırken, vatandaşların da isteği seçilecek cumhurbaşkanı adayının bu soruna eğilmesi.

Kayyumlar siyaseti ve Van

Doğu Anadolu Bölgesi turumuzun üçüncü durağı Van’da, 2019 yılında atanan kayyumların etkisi hâlâ görünür bir şekilde öne çıkıyor. Ancak 14 Mayıs’ta yapılacak seçimin dinamiklerine geçmeden 2018-2019 yıllarında seçmenin sandık tercihlerine bakalım.

2018 genel seçimlerinde HDP’nin cumhurbaşkanı adayı Selahattin Demirtaş yüzde 58, AKP’nin cumhurbaşkanı adayı Recep Tayyip Erdoğan ise yüzde 35 oy aldı. Bu durumda Van’ın 13 ilçesinden 11’i Demirtaş demiş oldu. 2019 yerel seçimlerinde ise HDP yüzde 53, AKP yüzde 40 oy aldı. Yerel seçimlerde HDP, Van’da 10 belediye kazanmıştı. Ancak üç belediye eşbaşkanına KHK’lı oldukları gerekçesiyle mazbataları verilmedi. Büyükşehir dahil olmak üzere yedi belediyeye kayyum atandı. Atanan kayyumlarla HDP’nin Van’da belediyesi kalmadı.

Okuyun: Murat Türsan’ın Muş izlenimleri: Seçimin kaderini muhafazakâr Kürt seçmen belirleyecek

Okuyun: Sahra Atila’nın Bitlis izlenimleri: Seçimin kaderi AKP’den kopan seçmenin elinde

“Savaş durmadıkça diğer sorunlar da çözülmez”

Gittiğimiz zaman yoğun bir kar yağışı ile karşılaştığımız Van’da hem ramazan hem de hava nedeniyle konuşacak kimseyi bulamadık. Biz de seçmenin nabzını bir gün sonraya bırakıp siyasilerin peşine düştük. İlk durağımız HDP İpekyolu İlçe Başkanlığı oldu. 2019 yerel seçimlerinde HDP, Van Büyükşehir Belediyesi’ni yüzde 53 oy oranıyla kazanmıştı. Van Büyükşehir Belediye eşbaşkanları Bedia Özgökçe Ertan ve Mustafa Avcı, 10 Nisan 2019’da mazbatasını aldı ancak görevleri yaklaşık beş ay sürdü. Ağustos 2019’da Avcı ve Özgökçe’nin yerine kayyum atandı. Van’da ilk konuştuğumuz siyasetçi Mustafa Avcı, konumuz ise Kürt sorunu ve kayyumlar oldu.

Ekim 2018’de AKP Genel Başkan ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, HDP’li belediyelere yönelik, “Bu seçimlerde, teröre bulaşmış olanlar sandıktan çıkarsa, kayyum tayinleriyle yolumuza devam edeceğiz’‘ demişti. Erdoğan’ın bu sözüne değinen Avcı, 2019 yılında daha mazbatasını almadan belediyeye kayyum atanması için başvurulduğunu söyledi:

“Merkezi yönetim başta olduğu sürece bu kayyum rejiminin devam edeceğini biliyoruz. 2019 seçim sürecinde kendileri de bunu söyledi. Erdoğan, ‘Kazansanız bile kayyum atayacağım’ demişti. Biz daha mazbatayı almadan, 1 Nisan 2019 tarihinde belediyeye kayyum talep ediliyor, 10 Nisan’da biz mazbatayı alıyoruz.”

Erdoğan’ın kayyumları, Kılıçdaroğlu’na seçim kazandırır mı?

Mustafa Avcı, hayvancılıktan ekonomiye, tarımdan turizime kadar şehirdeki pek çok sorunu saydı. Ancak dönüp dolaşıp yine aynı konuya kilitlendik: Kürt sorunu.

Diğer tüm sorunlar her ne kadar acil ve çözülmesi gerekse de Avcı, işin temelinde Kürt sorununun çözülmesi gerektiğini düşünüyor. Peki, Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu bu soruna nasıl yaklaşıyor?: 

“Kürt sorunu çözülmedikçe, bu savaş durmadıkça ne işsizlik, ne ekonomi sorunu ne de diğer sorunlar çözülür. Kılıçdaroğlu, biraz bu sorunlara işaret ettiği için Kürt halkının duygularını okşamıştır. Zaten Eş Genel Başkanımız Mithat Sancar da söyledi, bizim derdimiz sistemin değişmesidir.”

HDP İpekyolu İlçe Başkanlığı’ndan çıkıp HDP Van İl Başkanlığı’na gittik. İl Eş Başkanı Fikret Doğan da Van’da yaşayan vatandaşların tek isteğinin özgür bir yaşam olduğunu söyledi. Halkı yok sayan hiçbir rejimin iktidarını sürdüremeyeceğini belirten Doğan, zamanında CHP’nin yanlış politikalarından dolayı etkili olmadığını ancak Kılıçdaroğlu’nun etkili olduğunu söyledi:

“Van’da insanların gerçekten özgürce yaşama isteği var ve insanların kanunlar ve yasalar karşısında eşit anlamda yaşama sorunu var. Kılıçdaroğlu ve bir başkası artık şunun farkındadır. Halkı yok sayan hiçbir rejimin bu ülkede artık iktidarını sürdüremeyeceğini biliyor. Kılıçdaroğlu’nun şimdiki yaklaşımları gerçekten bizim bu söylemlerimizi tamamlayan bir yerde duruyor. Umarım öyle devam eder. Fakat CHP’nin Kürdistan bölgesinde eskiden kalan yanlış politikalarından dolayı etkili olduğunu düşünmüyorum.”

OHAL döneminin etkileri

2016 yılında 15 Temmuz sonrasında Türkiye genelinde üç ay süreyle olağanüstü hâl (OHAL) ilan edildi. Meclis’te 21 Temmuz 2016’da yapılan oylamada OHAL 115’e karşı 346 oyla kabul edildi. 20 Temmuz 2016’da ilan edilip, yedi defa uzatılan OHAL uygulaması iki yılın ardından 18 Temmuz 2018’de tamamen kaldırıldı. Ancak Van’da bu yönetimin etkileri hâlâ sürüyor.

Mezopotamya Ajansı Muhabiri Adnan Bilen de özellikle 2016’dan bu yana Van’daki siyasi ortamı değerlendirdi. 15 Temmuz darbe girişimin ardından OHAL yönetiminin Van’a etkilerini anlatan Bilen, kayyumların da Kürt siyasetinin tüm kazanımlarını yok edecek düzeye ulaştığını vurguladı:  

“Belediyelerin kazanılmasıyla birlikte kayyum atanması Kürtlerin ya da HDP’nin kazanımlarını yok edecek bir düzeye ulaştı. OHAL sürecinden sonra iktidarın burada baskı politikası gelişti. Sokağa çıkamayacak, vatandaşlar ise derdini anlatamayacak duruma geldi. En basit şekilde insanlar yaşadığı ekonomik krizi bile dile getirecek bir fırsatı yakalayamadı. Burada OHAL’den bugüne kadar devam eden bir sokağa çıkma yasağı var, fiili bir sokağa çıkma yasağı var.”

Adnan Bilen, HDP’ye oy veren seçmenin yüzde 95’inin gönül rahatlığı ile Kılıçdaroğlu’na oy vereceğini de belirtti.  

İki parti arasında geçen seçim

Serhat News Genel Yayın Yönetmeni Sıddık Güler, Van’ın seçim tercihlerini değerlendirdi. Şehirde bugüne kadar iki partinin seçim yarışına girdiğini söyleyen Güler, bu anlayışın son dönemde değiştiğini belirtti. AKP seçmeninde kopuş yaşandığını aktaran Güler, Van’da CHP’nin tabela partisi olmaktan çıktığını söyledi:

“Van iki kalıpla gelmiş şekilde. HDP ve AKP arasında geçen seçim yarış vardı. Diğer partiler tabela partisi niteliğindeydi ancak son dönemde özellikle iktidarın Kürt sorununa yönelik politikaları ve ekonomiye yönelik sorunlardan dolayı ciddi bir şekilde AKP’den bir kopma yaşandı. Bu da diğer partilere alan açtı. Biz ilk defa sokaklarda CHP’nin, DEVA’nın, Gelecek Partisi’nin ve İYİ Parti’nin isimlerini duymaya başladık. Burada diğer partilerin ilk defa milletvekili çıkarabilme ihtimali var.”

CHP, Van’da milletvekili çıkarabilecek mi?

2018 seçimlerinde Van’da milletvekili çıkaramayan partilerin başında CHP geliyor. Sıddık Güler’in de dediği gibi bu seçimde CHP’nin Van’da milletvekili çıkarma ihtimali yüksek. Bu konuyu değerlendirmesi için CHP İl Başkanı Hakan İlvan’ın kapısını çaldık. İlvan da Van’da CHP’nin diğer seçimlere göre daha yüksek oy alacağını, bunu sahada gördüklerini söyledi ve ekledi: “Milletvekili değil, milletvekilleri çıkaracağız.”

Sokakta HDP’li olmayan seçmene tepki var: “Aslını satma”

Van’da HDP’li seçmenin tercihi Kılıçdaroğlu. Ancak Van’da sokak röportajı yaptığımız sırada karşılaştığımız iki tartışma oldu. Biri cumhurbaşkanlığı seçiminde Muharrem İnce’yi destekleyeceğini söyleyen seçmene, diğeri de CHP’ye oy vereceğini söyleyen seçmene gösterilen tepkiydi.

Van’da HDP seçmeninde, “HDP aday çıkarmasa bile desteğimiz ondan yana” algısı var. Diğer seçmenlerin ağzından bu lafı duymayınca bir hayal kırıklığı oluşuyor ve tepkilerini dile getiriyorlar: “Sen Kürt değil misin, neden HDP’ye oy vermiyorsun?”

Muharrem İnce’yi destekleyen ve ilk defa oy kullanacağını söyleyen genç seçmenin beklentisi ise İnce ile ekonominin düzelmesi. Genç seçmenin “İnce” tercihini duyan HDP seçmeni ise bu duruma tepki gösteriyor. İnce’ye neden oy verdiğini ve Kürt olup olmadığını soran HDP seçmeni, genç seçmene “Aslını satma” dedi. Genç seçmen ise HDP’nin aday çıkarmadığını hatırlattı.

AKP’ye oy vereceğini söyleyen, hatta “Reis’e selam, yola devam” diyen bir seçmen ise kayyumları doğru bulmadığını belirtti.

Kürt sorunu tüm sorunların temelini oluşturuyor

Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’nün üzerinde dört tane ada var ve bu adalar her yıl turistlerin ilgi odağında. Şehir turizm, hayvancılık ve tarımı ile ünlü. Ancak geçirdiğimiz iki gün içerisinde buranın sorunlarının başında hayvancılığın ve tarımın gerilemesinin geldiğini gözlemledik. Turizm ise yeterince kullanılamıyor. Fakat en önemli ve görünür sorun, Kürt sorunu. Van’da seçmenin isteği Kürt sorununun çözülmesi, kayyum siyasetine son verilmesi. Bu konuya değinen cumhurbaşkanı adayına da oy verecekleri aşikâr.