İsrail’in Suriye hamlesi derinleşiyor: Kuneytra’ya tank ve buldozerler girdi

İsrail ordusu, Suriye’nin güneyinde Kuneytra bölgesindeki “Kızıl Tepeler” mevkiine tank ve buldozerlerle yeni bir operasyon düzenledi. Bu harekât, Esad’ın devrilmesinden sonra İsrail’in bölgedeki varlığını genişletme stratejisinin bir parçası olarak görülüyor. Peki İsrail’in Golan’daki varlığının tarihsel arka planı nasıl oluştu?

İsrail’in son operasyonları nereleri kapsıyor?

İsrail ordusu, Kuneytra’nın kuzeyindeki “Kızıl Tepeler” bölgesine Merkava tankları ve buldozerlerle girdi. El Arabiya‘ya göre İsrail güçleri bölgede arazi düzenleme çalışmaları yapıyor. Geçen hafta da Kuneytra kırsalındaki Baas şehrine 8 kilometre kadar ilerleyen İsrail ordusu, devlet dairelerindeki çalışanları denetim gerekçesiyle tahliye etti. İsrail’in son bir ay içinde işgal ettiği noktaların sayısı 10’u geçti.

İsrail, güvenlik gerekçelerini öne sürerek tampon bölgede ve çevresinde kalıcı askeri varlıklar tesis etti. Ancak Suriyeliler ve uluslararası toplum, bu hamleleri bir “işgal” olarak değerlendiriyor.

İsrail neden şimdi harekete geçti?

Netanyahu hükümeti, Suriye’deki rejim değişikliğinin ardından oluşan güç boşluğunu değerlendiriyor. İsrail Başbakanı, bu hamlelerin “geçici ve savunma amaçlı” olduğunu iddia ediyor. Netanyahu, İsrail’in sınır güvenliği konusunda garantiler alana kadar bölgede kalacaklarını açıkladı. İsrail Savunma Bakanı Israel Katz ise sosyal medyada, “51 yıl sonra Hermon Dağı’nın tamamının yeniden İsrail kontrolünde olması heyecan verici tarihi bir an” açıklamasını yaptı.

Yerel halkın tepkisi ve İsrail’in talepleri

Kuneytra’nın Cübata el-Haşap köyünde yaşayanlar, İsrail ordusunun köylerinde düzenli devriyeler yaptığını ve yerel halka silahlarını kendilerine teslim etmeleri yönünde baskı uyguladığını belirtiyor. Köyün belediye başkanı Muhammed Mreiwel, İsrail yetkilileriyle birkaç kez görüşmek zorunda kaldığını ifade etti. France 24‘e göre İsrail’in ilk toplantıda köylülere, ellerindeki silahları 48 saat içinde teslim etmeleri talimatını verdi.

Mreiwel, köylülerin bu talebe uyduğunu ancak son toplantılarda ellerinde silah kalmadığını ve herhangi bir silah bulunursa bunu Suriye hükümetine teslim edeceklerini söylediğini aktardı.

İsrail’in bazı bölgelerde evleri yıktığı, çiftçilerin tarlalarına erişimini engellediği ve protestolara ateş açtığı bildirildi. Swisah köyünde protesto sırasında 21 yaşında bir genç karnından vuruldu.

Yeni Suriye yönetiminin tutumu belirsiz

Esad’ın devrilmesiyle iktidara gelen yeni Suriye yönetimi, ulusal kurumlarını yeniden inşa etme ve iç güvenliği sağlama çabaları nedeniyle İsrail’in ihlallerine karşı sessiz kalıyor. Yeni lider Ahmed eş-Şara, İsrail’le doğrudan bir çatışmadan kaçınmayı tercih ettiklerini açıkça belirtti. Ancak, Kuneytra halkı, kendi haklarını savunmak için ne Suriye hükümetinden ne de uluslararası toplumdan somut bir adım göremediklerini ifade ediyor.

Golan Tepeleri’nin stratejik önemi nedir?

Golan Tepeleri, 1974’ten beri İsrail ve Suriye kontrolündeki bölgeleri ayıran tampon bölgeyi içeriyor. Bu bölge, Birleşmiş Milletler gözetiminde silahsız alan olarak kaldı. İsrail, 1967’de Suriye’den ele geçirdiği Golan’ın büyük bölümünü 1981’de ilhak etmişti. Uluslararası toplum bu ilhakı da tanımadı.

Bölge, yüksek arazisi sayesinde çevresindeki toprakları gözetleme imkanı sağlıyor ve su kaynakları açısından zengin.

• İsrail’in işgalini genişlettiği Suriye’deki Golan Tepeleri hakkında neler biliyoruz?

İsrail’in Golan işgalinin kronolojik özeti

1. Osmanlı Dönemi ve Fransız Mandası (1916-1946)

• 1916: Sykes-Picot Anlaşması ile Golan Tepeleri, Fransız nüfuz alanında kaldı.
• 1923: Fransız mandası altındaki Suriye sınırları çizildi. Golan Tepeleri Suriye’nin bir parçası oldu.
• 1946: Suriye, Fransız mandasından bağımsızlığını kazandı ve Golan Tepeleri Suriye’nin kontrolüne geçti.

2. İsrail’in Kuruluşu ve İlk Çatışmalar (1948-1967)

• 1948: İsrail’in bağımsızlık ilanı sonrası Suriye ile sınır çatışmaları başladı.
• 1949: 1949 Ateşkes Anlaşması ile İsrail-Suriye sınırında gerilimli bir ateşkes hattı oluştu.
• 1950’ler ve 1960’lar: Suriye, Golan’daki yüksek irtifayı kullanarak İsrail’e yönelik saldırılar düzenledi. İsrail de karşı saldırılar yaptı.

3. Altı Gün Savaşı ve İsrail’in İşgali (1967)

• 5-10 Haziran 1967: İsrail, Altı Gün Savaşı sırasında Golan Tepeleri’ni ele geçirdi.
• 1967 sonrası: Golan Tepeleri’ndeki Suriyeli nüfusun büyük kısmı bölgeyi terk etti. Bölgede, İsrail’in askeri ve sivil yerleşim faaliyetleri başladı.

4. Yom Kippur Savaşı ve BM Tampon Bölgesi (1973-1974)

• Ekim 1973: Yom Kippur Savaşı sırasında Suriye, Golan Tepeleri’ni geri almak için saldırı başlattı ancak başarılı olamadı.
• 1974: Ateşkes ve Çekilme Anlaşması ile Birleşmiş Milletler tarafından tampon bölge oluşturuldu. BM Gözlem Gücü (UNDOF) tampon bölgede görev yapmaya başladı.

5. Golan Tepeleri’nin İlhakı (1981)

• Aralık 1981: İsrail, Golan Tepeleri Yasası ile bölgenin İsrail’e ilhakını ilan etti.
• BM Güvenlik Konseyi, ilhakı “geçersiz” ve “hukuksuz” olarak nitelendiren 497 sayılı kararı kabul etti.

6. Barış Görüşmeleri ve Durgunluk (1990’lar-2000’ler)

• 1990’lar: İsrail ve Suriye arasında Golan Tepeleri’nin geri verilmesini de içeren barış görüşmeleri gerçekleşti. Ancak sonuç alınamadı.
• 2000’ler: Bölgedeki durum, İsrail ve Suriye arasında düşük yoğunluklu gerilimle devam etti.

7. Suriye İç Savaşı ve İsrail’in Müdahaleleri (2011-2020)

• 2011: Suriye’deki iç savaş başladı. Golan Tepeleri sınırında çatışmalar arttı.
• İsrail, savaş sırasında Suriye hükümetine, İran’a ve Hizbullah’a ait askeri hedeflere hava saldırıları düzenledi.
• 2018: BM tampon bölgesindeki çatışmalar nedeniyle bazı BM gözlem noktaları boşaltıldı.

8. ABD’nin İsrail Egemenliğini Tanıması (2019)

• Mart 2019: ABD Başkanı Donald Trump, Golan Tepeleri üzerindeki İsrail egemenliğini tanıyan bir başkanlık kararnamesi imzaladı.
• Bu adım, BM kararlarıyla çelişiyor. Uluslararası toplum tarafından da büyük ölçüde kabul görmedi.

9. İsrail’in Son Genişleme Hamleleri (2023-2025)

• 2023: İsrail, Suriye’deki iç savaşın ardından tampon bölgede yeni askeri üsler kurdu.
• 2025: Suriye’deki yönetim değişikliği sonrası İsrail’in Kuneytra ve çevresine yönelik askeri müdahaleleri ve sivil alanlara yönelik kontrolleri artırdı.

Uluslararası toplum ve Golan Tepeleri’nin geleceği

İsrail’in 1967 yılında Altı Gün Savaşı sırasında işgal ettiği ve 1981’de ilhak ettiğini açıkladığı Golan Tepeleri, uluslararası toplum tarafından hâlâ Suriye toprağı olarak kabul ediliyor. Ancak İsrail’in son operasyonları, bölgenin geleceği üzerindeki belirsizliği artırıyor. Netanyahu, tampon bölgedeki varlıklarını “güvenlik garantileri sağlanana kadar” sürdüreceklerini ifade ediyor.

• Erdoğan: “Bir gece ansızın gelebiliriz”

Bölgesel gerginlik: Türkiye ile olası çatışma uyarısı

İsrail hükümeti, bölgedeki tehditler arasında yalnızca Suriye’yi değil, Türkiye’yi de bir risk unsuru olarak değerlendiriyor. İsrail tarafından kurulan Nagel Komitesi, İsrail hükümetine sunduğu raporda Türkiye’nin bölgedeki etkisini artırma çabalarının, İsrail için İran kadar büyük bir tehdit haline gelebileceğini belirtti.

Rapor, İsrail’e için savunma bütçesi arttırması ve yeni güvenlik önlemleri almasını söylüyor. Netanyahu ise “Ortadoğu’da temel değişimler yaşanıyor. İran uzun süredir en büyük tehdit olsa da yeni güçler sahneye çıkıyor. Beklenmeyene hazırlıklı olmalıyız.” ifadelerini kullandı.

• Nagel Komitesi: “İsrail Türkiye ile olası bir savaşa hazırlanmalı”

Geçici bir kriz mi, kalıcı bir işgal mi?

İsrail’in Kuneytra’daki askeri hareketliliği, bölgedeki tansiyonu yükseltiyor. Bu durum gelecekte daha büyük bir çatışmayı tetikleyebilir. İsrail’in “geçici” olarak nitelendirdiği bu işgal hamlelerinin ne kadar süreceği bilinmiyor. Suriye’deki yeni yönetim şu ana kadar sessiz kaldı. İlerleyen süreçte İsrail’e nasıl yanıt vereceği, bölgede yaşanacak gelişmelerin seyrini belirleyecek.