Hızır ve İlyas peygamberlerin isimlerinden gelen Hıdrellez, Orta Asya’dan Balkanlara uzanan geniş bir coğrafyada 5-6 Mayıs’ta coşkuyla kutlanıyor. Kışın bitip yazın başladığını müjdeleyen bu mevsimlik bayram, gül ağacına asılan dilekler, üzerinden atlanan ateşler ve bereket ritüelleriyle zengin bir kültürel miras olarak 2017’de UNESCO tarafından koruma altına alındı.
Anadolu’dan Balkanlara, Orta Asya’dan Ortadoğu’ya geniş bir coğrafyada kutlanan Hıdrellez, baharın müjdecisi olarak kabul ediliyor. Hızır ve İlyas peygamberlerin isimlerinin birleşiminden oluşan “Hıdrellez” adı, halk arasında zamanla bu şekli almış. İnanışa göre Hızır ve İlyas her yıl 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece bir araya geliyor. Bu buluşma, kışın soğuk günlerinin bitip yazın sıcak günlerinin başladığının habercisi sayılıyor.
Hıdrellez’in kökeni hakkında farklı görüşler bulunuyor. Bazı uzmanlara göre Mezopotamya ve Anadolu kültürlerine ait, bazılarına göreyse İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültürüne dayanıyor. Zengin kültürel birikimi sayesinde 2017 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miraslar Listesine alınan Hıdrellez, her yıl büyük bir coşkuyla kutlanıyor.
Yazın müjdecisini 6 Mayıs günü karşılıyoruz
Hıdrellez, Gregoryen takvimine göre 6 Mayıs, eski Rumi takvime göre ise 23 Nisan gününe denk geliyor. 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece, güneşin Ülker burcuna girdiği zaman diliminde kutlanıyor. Bu özel geceden sonra başlayan ve 8 Kasım’a kadar süren döneme “Hızır Günleri” adı veriliyor. Bu sürenin sonunda ise “Kasım Günleri” olarak bilinen kış dönemi başlıyor.
Dilekler gül ağacının dibine, geçmişler ateşin üstüne
Hıdrellez kutlamalarında en bilinen ritüellerden biri dilek geleneği. İnsanlar dileklerini kâğıda yazarak veya taşlarla şekiller çizerek gül ağacının dibine bırakıyor. Sabah toplanan dilek kâğıtları denize atılıyor. Böylece dileklerin gerçekleşeceğine inanılıyor.
Bir diğer önemli ritüel ise ateş yakma geleneği. Meydanlarda yakılan Hıdrellez ateşinin etrafında toplanan insanlar, dans edip şarkılar söyleyerek ateşin üzerinden atlıyor. Bu ritüelin kötülükleri kovduğuna ve şans getirdiğine inanılıyor. Ateşten atlayan kişiler nazardan ve hastalıklardan korunuyor.
Bereket kapıları bu gece açılıyor
Hıdrellez gününde Hızır’ın uğradığı yerlere bolluk ve bereket getirdiği düşünülüyor. Bu nedenle Hıdrellez gecesi ambarlar, para keseleri ve yemek kaplarının ağızları açık bırakılıyor. Ev, bahçe veya araba isteyen kişiler, Hıdrellez gecesi gül ağacının altına istediklerinin küçük bir modelini yapıyor. Böylece Hızır’ın dileklerini gerçekleştireceğine inanıyorlar.
Baht açma geleneği
Talih ve kısmet açtırmak isteyenler, yüzük ve küpe gibi eşyalarını bir çömleğe atıyor. Çömleğin üzerine su ekleniyor ve ağzı kapatılarak bir gece boyunca gül ağacının dibinde bekletiliyor. Ertesi gün insanlar bir araya gelerek maniler eşliğinde eşyaları çömekten çıkarıyor. Bu gelenek bölgeden bölgeye farklı isimlerle anılıyor. İstanbul’da “baht açma”, Denizli’de “bahtiyar”, Yörüklerde “mantıfar”, Balıkesir’de “dağara yüzük atma”, Edirne’de “niyet çıkarma”, Erzurum’da ise “mani çekme” olarak biliniyor.
Şifa kaynağı Hıdrellez
Hıdrellez gününde geleneksel olarak kuzu eti yemekleri hazırlanıyor. Baharın ilk kuzusunu yiyenlerin sağlık ve şifa bulacağına inanılıyor. Ayrıca bugün kırlardan toplanan çiçek ve otları kaynatıp suyunu içmenin tüm hastalıklara iyi geleceği düşünülüyor. Bu su ile kırk gün yıkananların gençleşip güzelleşeceğine inanılıyor.
Hıdrellez, tüm bu zengin ritüelleriyle günümüzde hâlâ canlılığını koruyor. Baharın gelişini müjdeleyen önemli bir mevsimlik bayram olarak kutlanmaya devam ediyor.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
