1 Mayıs İşçi ve Emekçi Bayramı dünyanın dört bir yanında kutlanacak. Fakat Türkiye’de, özellikle de İstanbul’da, Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs’ın kutlanmasını AKP iktidarı yasaklıyor. Muhalefet ve sendikalar ise 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı’nda kutlanmasını savunuyor. Medyascope editörleri hem 1 Mayıs’ın tarihini hem de muhalefetin Taksim talebinin gerekçelerini derledi.
1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul’da ilk kez 1912 yılında kutlandı. Hükûmet, 1923 yılında kutlamaların kitlesel olmasını yasakladı. Kutlamalar, 1925 yılında çıkarılan Takrir-i Sükûn Kanunu ile tamamen yasaklandı.
Kanlı 1 Mayıs
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ise uzun yıllar ardından 1976 yılında 1 Mayıs’ı Taksim’de kutladı. Çok kalabalık ve coşkuluydu. Aynı coşku 1977’ye de taşınmak istendi. Nitekim yüz binlerce kişi Taksim’e akın etti. O gün, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler kutlamaya katılan yüz binlerce kişiye seslendi. Konuşmanın sonunda ise Taksim’de silah sesleri duyulmaya başlandı. Meydana bakan Sular İdaresi binası ve bugünkü The Marmara Oteli üzerinden açılan ateş sonucu en az 34 kişi hayatını kaybetti, en az 130 kişi yaralandı.
Polis de meydanı dolduran kalabalığa ses bombaları ve panzerler ile müdahale etmeye başladı. Ezilenler, boğulanlar, silahla vurulanlar, panzer altında kalanlar oldu. Bu cinayetlerin sorumluları bulunamadı. 1 Mayıs 1977, “Kanlı 1 Mayıs” olarak anıldı. 12 Eylül 1980 Darbesi’nin ardından 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanması yasaklandı. 2007 yılında, uzun zaman sonra Taksim’e çıktı. O 1 Mayıs’ta da gözaltılar oldu.
AKP, 2010 yılında 1 Mayıs’ı Taksim’e açtı, 2012’ye kadar kutlandı. Ancak 2013’te Taksim yeniden yasaklandı. Taksim’e çıkmak isteyenlere polis Beşiktaş, Şişli ve Beyoğlu’nda çok sert müdahale etti. Çok sayıda kişi gözaltına alındı. Sendikalar da İstanbul Valiliği’nin 2014 ve 2015 yılında 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanmaması kararı ilişkin Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulundu.
DİSK, 10 Ekim 2016’daki Ankara Gar Katliamı’nın ardından 1 Mayıs kutlamalarını Bakırköy, Maltepe gibi noktalara taşıdı.
AYM, Taksim’in kapatılmasını hak ihlali saydı
Anayasa Mahkemesi (AYM), 15 Aralık’ta 2023’te başvuruyu karara başladı. Taksim’in kapatılmasını hak ihlali sayan AYM, Taksim’in işçi ve emekçilerin “ortak hafızası” ve “sembolik değeri” olduğunu vurguladı:
“Sembolik bir değeri olan Taksim Meydanı 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ile bağlantılı ele alındığında başvurucular, diğer sendikalar ve işçiler nezdinde öneme sahiptir. Bu nedenle işçi ve sendika kültürünü oluşturan yapı taşlarından biri olan Taksim Meydanı, yalnızca 1 Mayıs günü orada bulunanların dayanışmasını değil aynı zamanda emekçilerin ortak hafızasının varlığını göstermektedir.”
AYM, kendisini o kültürün parçası gören her kişinin 1 Mayıs günlerinde “Taksim Meydanı’nın ifade ettiği anlamı doğrudan tecrübe etmek ve edindiği tecrübeyi kuşaklar boyunca aktarmak” için orada bulunma hakkı olduğunu kaydetti. 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı ile özdeşleştiği belirtilen kararda, Taksim’in sınırlanmasının, aktarılmak istenen düşüncenin de sınırlanmasına neden olabileceği belirtildi.
Sendikalar ve muhalefet Taksim’de ısrarcı
AYM kararının ardından sendikalar ve muhalefet, 1 Mayıs’ın yeniden Taksim’de kutlanması gerektiğini vurgulayarak çağrı yaptı.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Sendikalardan oluşan heyet, İstanbul Valisi Davut Gül, İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ve siyasi partiler ile görüştü. Heyet, Taksim’de kutlamanın yapılması taleplerini yetkililere bildirdi.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel, 24 Nisan Çarşamba günü partisinin TBMM’deki grup toplantısında Taksim’in 1 Mayıs kutlamalarına açılması gerektiğini savundu ve kendisinin kefil olduğunu vurguladı:
“Buradan çağrım: Özgüvenle, işçilere inanarak, güvenerek, Taksim’i 1 Mayıs’a açın. Kontrol noktalarında polisin yanında DİSK, üzerimize düşerse CHP’den birer görevli, kontrol noktasından başlayarak, tansiyonu düşürerek, içeri 1 Mayıs dışı pankart sokmayarak, orayı bayrama yakışan, kanlı 1 Mayıs’ların matemine yakışan şekilde kutlanmasına izin vermek bugünkü iktidarın kendi için yapabileceği en doğru iştir. Ben kefilim. Orada olacağım, işçilerle birlikte 1 Mayıs’ın kutlanmasına ve o meydanın boşalmasına kefaleti ben koyuyorum. Taksim’i 1 Mayıs’ta açın, 31 Mart’ın mesajını aldığınızı anlatın. Açın, özgüvenli olduğunu gösterin. Ben 31 Mart’ın birinci partisinin genel başkanı olarak, son genel seçimlerin birinci partisinin genel başkanına diyorum ki, elimiz barışın elidir, 1 Mayıs’ta Taksim’in kazanılması, bu ülkenin yeni iklimine hizmet edecektir. Emekçilerin elini havada bırakmayın.”
DİSK Genel Başkanı Çerkezoğlu ise Türkiye Barolar Birliği Başkanı Erinç Sağkan ve Anayasa hukukçusu Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ile açıklama yaptı. İşçilerin 1 Mayıs’ı kendi belirledikleri alanda kutlama hakları olduğunu söyleyen Çerkezoğlu, “AİHM ve AYM kararları bu konuda sözünü söylemiştir. Geçtiğimiz yıl AYM’nin aldığı son karara göre 1 Mayıs’ta Taksim’de olmak her işçinin hakkıdır. Bizlerin 1 Mayıs’ta Taksim’de olmasını engellemeye çalışmak mümkün değildir” dedi.
Yerlikaya AYM kararına rağmen “yasak” dedi
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 29 Nisan’daki açıklamasında Taksim’in kapalı olacağını fakat 40 ayrı yer ve güzergahta kutlama yapılabileceğini söyledi:
“Terör örgütleri de Taksim Meydanı’na gelin çağrısı yapıyorlar. Taksim Meydanı ilan edilen yer ve güzergahlar arasında değildir. Taksim Meydanı ve çevresi toplantı ve gösteri yürüyüşü için uygun değildir.”
Özel, Yerlikaya’yı aradı
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’yı telefonla arayarak, 1 Mayıs İşçi Bayramı’nın Taksim’de kutlanmaması yönündeki kararın gözden geçirilmesini talep etti. Özel, Taksim’in ve 1 Mayıs’ın sembolik önemi olduğunu vurgulayarak, kutlamaların sorunsuz yapılması konusunda kefil olduğunu, gerekirse CHP üyelerinin de 1 Mayıs günü görev yapabileceğini bildirdi. Özel, Taksim kararının değerlendirilmesi talebini yineledi.
DİSK de Yerlikaya’nın açıklamasının ardından, AYM kararını hatırlatarak, 1 Mayıs’ta Taksim’e çıkacaklarını duyurdu:
“‘Kendisini o kültürün parçası olarak gören her kişinin 1 Mayıs günlerinde Taksim Meydanı’nın ifade ettiği anlamı doğrudan tecrübe etmek ve edindiği tecrübeyi kuşaklar boyu aktarmak için orada bulunma hakkı vardır!’ Bir elimizde karanfillerimiz, bir elimizde alttaki karar metni ile 1 Mayıs’ta Taksim’e.”
Valilik yasaklanan güzergahları açıkladı
İstanbul Valiliği, 1 Mayıs’ta karayolu trafiğine kapatılacak yollarda kısıtlama uygulamalarının saat 04.00’te, deniz ve raylı sistem ulaşım ağlarındaki kısıtlama ise 05.30 itibariyle başlatılacağını duyurdu. İstanbul’da 1 Mayıs’ta pek çok toplu taşıma hattı, durak ve yol kısıtlanacak.
İstanbul Valiliği’nin açıklaması şöyle:
“1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü, ilimizde de çeşitli etkinliklerle kutlanacaktır. 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nün ‘Bayram’ havasında kutlanabilmesi, şehrimizin huzur, güvenlik ve esenliğini olumsuz yönde etkileyebilecek davranışların önlenebilmesi amacıyla Valiliğimizce gerekli önlemler alınmıştır. Bu kapsamda; karayolu trafiğine kapatılacak yollarda kısıtlama uygulamaları saat 04.00’te, Deniz ve raylı sistem ulaşım ağlarındaki kısıtlama uygulamaları saat 05.30 itibarıyla başlatılacaktır”
