“Dünya Adalet Projesi” (World Justice Project- WJP) tarafından yayımlanan, karşılaştırmalı verilerle ülkelerde hukukun üstünlüğünü ölçen bir endeks olan, 2017-2018 “Hukukun Üstünlüğü Endeksi”nde (Rule of Law) Türkiye 113 ülke içerisinde 101. sırada. Türkiye aynı kurumun yayınladığı endekste 2014’te 59, 2015’te 80, 2016’da 99’uncu sırada bulunuyordu. Danimarka’nın birinci, Venezüela’nın sonuncu olduğu listede, Afganistan, Bangladeş, Bolivya, Kamboçya, Kamerun, Mısır, Etiyopya, Honduras, Pakistan, Uganda, Venezüela, Zimbabve sıralamada Türkiye’den sonra gelen ülkeler.
Araştırma için Türkiye’de, İstanbul, Ankara ve İzmir’de 1011 kişi ile yüz yüze görüşülmüş.
Türkiye’nin sıralaması farklı parametrelere göre değişmekte. Türkiye, temel haklarda 107. , hükümetin sınırlandırılmasında 111. , kamu düzeni ve güvenliği başlığında 106. , yaptırımların düzenlenmesi başlığında 84. , yolsuzlukla mücadele başlığında 54., sivil haklarda 94., ceza adaletinde 74. ve hükümetin şeffaflığı, açıklığında ise 93. sırada bulunuyor.
Raporda, 113 ülke hükümetin gücünün sınırlandırılması, yolsuzlukla mücadele, yönetimin şeffaflığı, temel haklar, düzen ve güvenlik, sivil haklar, ceza adaleti, düzenleyici yaptırımlar olmak üzere çeşitli faktörler ve alt faktörler üzerinden değerlendirildi.
Endeksin verileri 113 ülkede yapılan 110 binden fazla hane halkı anketi ve 3 binden fazla uzman anketine dayanıyor. Ayrıca verilerin incelenmesinde 100’den fazla ülkeden ve 17 farklı disiplinden akademisyenden, aydından ve çeşitli kuruluşlardan destek ve danışmanlık alındı. Veriler iki kaynaktan toplandı. Bunlardan ilki, her ülkenin en büyük üç şehrinde 1000 kişilik örneklem üzerinden yapılan genel nüfus anketi, ikincisi ise, alanın uzmanlarına ve akademisyenlere sivil ve ticari haklar, iş hukuku, kamu sağlığı ve ceza adaleti konularında yöneltilen kapalı uçlu sorular.
Raporda belirtildiğine göre, Dünya Adalet Projesi ekibi tarafından yürütülen araştırma, sokaktaki insanların hükümetle baş etme yollarından, devlet bürokrasisi ile etkileşimlerine çeşitli konulardaki deneyimlerine ve bakış açılarına dayanan ilk elden bilgilerle elde edilen verilerin çok boyutlu bir biçimde karşılaştırılmasıyla oluşturuldu. Ayrıca, farklı sosyal, kültürel, politik ve ekonomik sistemden ülkeler ele alınarak çeşitlilik anlamında doyurucu bir veri toplamına ulaşıldı.
Hukuk devleti ile ilgili, birincil veriye dayanan ve karşılaştırmalı göstergeler setinden oluşan tek endeks olması sebebiyle başat önemdeki “Hukukun Üstünlüğü Endeksi”nde, hukuk devleti yalnızca adalet kurumları ya da yargılama süreçlerine bakılarak ölçülmüyor. Yozlaşmanın azaltılması, yolsuzlukla mücadele, hastalıklarla ve yoksullukla mücadele, insanların adaletsizliğe karşı korunması meseleleri gözetiliyor ayrıca barışın tesisine yönelik çaba, fırsat eşitliğinin sağlanması, temel haklara saygı, hesap verebilir bir hükümet vb. konuları da parametreler içerisinde yer alıyor.
Araştırmayı gerçekleştiren ekibin anlayışına göre, hukuk devleti olmanın evrensel kriterleri mevcut. Bunlardan ilki, hükümetlerin de bireyler ve diğer kurumlar gibi kanun önünde hesap verebilir olması. Kanunların açık, kamuya duyurulmuş, istikrarlı ve adil olması ikinci kriter. Bir diğer kritere göre de, kanunların, kişilerin ve mülkiyetin güvenliği, insan haklarını çekirdeğini kapsar bir biçimde temel hakları koruma altına almış olması gerekiyor. Kanunların oluşturulması, yayınlanması ve uygulanması süreçlerinin elverişli, adil ve hesap verilebilir olması gerekiyor. Hesap verilebilirlik ve ihtilafların tarafsız bir çözümünün sağlanması da hukuk devletinin kriterlerinden.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Dünya Adalet Projesi ekibi raporda ayrıca endeksin amaçlarından birinin hukuk devleti olabilme anlamında ülkelerin zayıf ve güçlü yanlarını tanımlamak ve hukuk devleti ilkelerini güçlendirmek için devletleri cesaretlendirmek olduğunu belirtti.
