ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun 13-14 Şubat 2019 tarihlerinde Varşova’da “Ortadoğu Güvenlik ve İstikrar Zirvesi” düzenleneceğini açıklaması, Ortadoğu’da ve Avrupa Birliği’nin içinde farklı tepkilere sebep oldu. İran, konferansa ve ev sahibi Polonya’ya aşırı sert tepki verirken; AB ülkeleri katılım konusunda ortak bir tavır benimseyebilmiş değil.
ABD’nin 13-14 Şubat 2019 tarihlerinde Polonya’nın başkenti Varşova’da “Ortadoğu Güvenlik ve İstikrar Zirvesi” düzenleneceğini açıklaması Ortadoğu’da ve Avrupa Birliği’nin içinde farklı tepkilere sebep oldu. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Ortadoğu turundayken “Ortadoğu’nun istikrarı ve barışı ve özgürlüğü ve güvenliği için” düzenlenecek zirvenin “İran’ın bölge üzerinde istikrarsızlaştırıcı etkisi olmadığından emin olma” hedefi taşıdığını söyledi.
Öte yandan, bu zirveden başta hükümetin haberi olmadığını ve sürpriz yaşandığını ifade eden Polonya Dışişleri Bakanlığı, zirvenin “İran karşıtı” olmadığını belirtti. Bakanlığın ifadesine göre, “zirveye dünyanın her yanından pek çok ülke davet edildi.” İsrail medyası, davet edilenler arasında Başbakan Benyamin Netanyahu’nun da bulunduğunu geçerken; Reuters ve Birleşik Arap Emirlikleri kökenli The National, 2015’teki nükleer anlaşmanın mimarlarından Avrupa Birliği Dışişleri Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini’nin zirveye katılmayacağını bildirdi. Fransa’nın da zirveye katılmaması beklenirken, Almanya ve Birleşik Krallık henüz kararını açıklamadı.
İran’dan karşı önlemler
ABD’nin İran karşıtı retoriğinin güçlendiği ve geçen sonbahardan beri İran’a karşı İsrail’le ittifak içinde hareket edecek bir “Arap NATO’su” arayışında olduğu bir bağlamda, Tahran, zirveye karşı tepkisini koymakta gecikmedi. İran’la ilişkileri normal seviyede seyreden Polonya’nın ev sahipliğini üstlenme kararı, pek çok diplomatik eylemi beraberinde getirdi: Varşova’daki İran Büyükelçiliği, Polonya vatandaşlarına vize verme işlemini askıya aldı; Tahran’da ocak ayı sonunda düzenlenecek Polonya Film Festivali iptal edildi. İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, daha büyük ölçekte önlem alınacağına dair Polonya ve zirveye katılması muhtemel ülkeleri uyardı.
Resmî haber ajansı IRNA’ya göre; Tahran’da bulunan Polonya Maslahatgüzarı Wojciech Unolt, Varşova’dan Tahran karşıtı “düşmancıl bir harekette bulunmamasını” istedi. Dışişleri Bakanı Zarif ayrıca, Twitter hesabından İkinci Dünya Savaşı’nda İran’ın 100 bin Polonyalı mülteciye kucak açtığını, Polonya’nın şimdiki İran karşıtlığının ise kabul edilemez olduğunu yazdı.
Buna karşılık, “konferansın uluslararası diyoloğu güçlendirecek ve ABD ile AB’nin İran’a karşı ortak bir tutum benimsemesini sağlayacak yeni bir platform” olacağını ifade eden Polonya Dışişleri Bakanı Jacek Czaputowicz, zirvenin “İran karşıtı olmadığının” altını çizdi. Polonya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Maciej Lang ise Tahran’ı 21 Ocak’ta ziyaret etti. IRNA’ya göre; siyasî ve ekonomik bir delegeyi beraberinde getiren Lang, bozulan ilişkileri düzeltmek için temaslarda bulundu. Konferansın çerçevesinin ve katılımcı listesinin önümüzdeki günlerde netleşmesi bekleniyor.
