Edebiyat ile, hele ki Rus edebiyatı ile biraz olsun ilgilenip de Maksim Gorki’yi bilmeyen yoktur herhalde. Hatta nedendir bilmem, Gorki’nin Ana adlı romanı edebiyatla pek ilgisi olmayan birçok evde de bulunur.
Açıkçası benim Gorki ile tanışmam da yanılmıyorsam ortaokul yıllarında Ana’yı okumamla gerçekleşmişti. Sonrasında bir daha dönüp de okumadım, ama belki de o yaşların verdiği etkiyle epey etkilendiğimi, özellikle Ana’nın mücadelesine bayağı bir tanıdığımın sıkıntısına üzülür gibi üzüldüğümü hatırlıyorum.
Elbette ki Gorki sadece bir edebiyatçı değil, ciddi bir siyasetçidir de. Aslında siyasetçiden de ziyade politik eylemci denebilir kendisine. Rusya’nın tarihi boyunca çeşitli eylemlerde çeşitli biçimlerde yer almış, zaten 1932’de kurulan ve ilk kongresini 1934’te gerçekleştiren Sovyet Yazarlar Birliği’ne de 1936’da yaşamını yitirinceye dek başkanlık yapmıştır. İzlediğiniz bu kayıt da işte bu ilk kongreden alınmıştır.
Bu konuşmada çok ilginç bir yan da bulunmaktadır. İlk başta alıntıladığı kısım Leonid Sobolev’e aittir, ancak Sobolev’in bu sözleri neredeyse tam olarak aynı biçimde korunarak Isaac Babel tarafından da kullanılmıştır: “Parti ve Devlet, yazarlara her şeyi sunmuş ancak onlardan tek bir şeyi almıştır: Kötü bir şey yazma hakkını.”
Peki burada ilginç olan nedir? Şudur: Sobolev bunu söylerken, yazarların kötü, kalitesiz, niteliksiz şeyler yazma hakkının olmadığını ifade ederken, Babel ise yazarların Parti ve Devlet hakkında, kısacası sistem hakkında kötü ve eleştirel bir şey yazma hakkının yazarların eşinden aldığını ima etmiştir. En azından söylentiler bu yöndedir.
Her neyse, burada zaten önemli olan Gorki’ye ait bir kaydın olmasıdır bana kalırsa. Böyle tarihi kayıtları daima heyecan verici bulduğum için kısa da olsa çevirip paylaşmak istedim.
