Özgür gazeteciliğe destek olun
Search
Close this search box.

Dil Haritası Projesi’nin sonuçları açıklandı – Reha Ruhavioğlu: “Kürtçe bir kuşak daha kullanılmasa görünür olmaktan çıkacak”

Kürt Çalışmalar Merkezi’nin, Rawest Araştırma ile birlikte yürüttüğü Dil Haritası Projesi’nin sonuçları açıklandı. Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa ve Van’da yapılan araştırmaya göre, anadili konuşma ve anlama becerisi büyük ölçüde sürmekle birlikte dilin gündelik hayatta kullanımı zayıf. Kürt Çalışmalar Merkezi Direktörü Reha Ruhavioğlu, Kürtçe’nin kullanımının kuşaktan kuşağa azaldığını söyledi.

Kürt Çalışmalar Merkezi, Friedrich Ebert Stiftung Türkiye Temsilciliği’nin işbirliği ve Rawest Araştırma’nın saha desteğiyle başlatılan Dil Haritası Projesi’nin sonuçları açıklandı. Çalışması altı ay süren proje ile dilin kullanımını periyodik olarak izleyek, dil çalışmaları için veri oluşturmak, dil temelli taleplerin yoğunluğunu görmek ve bu verileri erişilebilir şekilde paylaşmak amaçlandı. Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa ve Van’da yürütülen dil araştırması için beş bin 96 kişiyle görüşüldü. 

Diyarbakır: Anadili Türkçe olmayanlar için eğitimin dili nasıl olmalı?

Araştırmada, Diyarbakır, Mardin, Van ve Şanlıurfa’da illerin demografilerine uygun veriler toplanarak bu illerde anadili Kurmancî, Zazakî ve Arapça olan katılımcıların verilerine bakıldı. Diyarbakır’da toplam bin 346 kişiyle görüşüldü. Diyarbakır’da katılımcıların yüzde 90’ı Kürtçe’yi farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini söyledi. Ortalamanın üstünde bir Kürtçe okuma-yazma becerisine sahip olanların oranı ise üçte bir. Araştırmada, “Kürt vatandaşların yoğun yaşadığı illerde belediyelerde Kürtçe hizmet de verilsin mi?” diye sorulduğunda katılımcıların yüzde 85,2’si “isterim”, yüzde 4,3 istemem, yüzde 10,5 ise fikrim yokcevabını verdi.

Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı ortaokullarda 2022-2023 eğitim ve öğretim yılında seçmeli dersleri tercih süreci 3 Ocak 2022’de başladı. Kürt kurum ve kuruluşları, dernekleri, Kürtçe Öğretmenleri İnisiyatifi ortaokullardaki seçmeli dersler için “Kürtçe seçin” çağrısı yaptı. Diyarbakır’da bu araştırmada da katılımcılara “Anadili Türkçe olmayanlar için eğitimin dili nasıl olmalı?” sorusu yönetildi. 

Buna göre, “Eğitimin dili sadece Türkçe olmalı” diyenlerin oranı yüzde 7,4, “Eğitim iki dilli olmalı, hem Türkçe hem de anadilde eğitim verilmeli” diyenlerin oranı ise yüzde 58,4.

Diyarbakır’da katılımcıların tamamına yakını anadilin eğitim sistemi içinde yer alması gerektiğini düşünüyor.

Van sonuçları: “Anadilin eğitim sistemi içinde yer alması gerekiyor”

Van da ise toplam bin 131 kişiyle görüşüldü. Van’da katılımcıların tamamına yakını Kürtçe’yi farklı düzeylerde de olsa konuşabildiklerini ve anlayabildiklerini paylaştı. Van’da katılımcıların tamamına yakını ana dilin eğitim sistemi içinde yer alması gerektiğini söylüyor. Katılımcılara “Anadili Türkçe olmayan çocuklar için okullarda ana dilin öğretildiği dersler de olmalı mı?” sorusu yönetildi. Katılımcıların, yüzde 87’si “isterim”, yüzde 0,6’sı ise “istemem” cevabını verdi. 

Ebeveynlerle ana dil konuşma oranı 

Diyarbakır’da katılımcıların yüzde 32,9’u ebeveynleriyle konuşurken “sadece anadil” kullanırken, yüzde 9,5’i Türkçe kullanıyor. Ebeveynle konuşma ile çocuklarla konuşma arasında “sadece anadil” kullananların oranı dörtte üç oranında azalıyor. Van’da ise katılımcıların yüzde 30,9’u ebeveynleriyle konuşurken sadece anadilini kullanıyor. Çocuklarla konuşmada ise “sadece anadil” kullananların oranı yüzde 7,4’e geriliyor.

Reha Ruhavioğlu: “Kürtçe bir kuşak daha kullanılmasa görünür olmaktan çıkacak”

Katılımcıların, büyükleriyle konuşurken Kürtçe’yi kullandığını ancak çocuklarıyla konuştuğu zaman bunun 4’te 3 oranında düştüğünü söyleyen Reha Ruhavioğlu, bu sorunun acil çözülmesi gerektiğini yoksa Kürtçe’nin görünürlüğünün azalacağını söylüyor:

“Bu şunu gösteriyor; Kürtçe bir kuşak daha kullanılmasa tamamen görünür olmaktan çıkacak. Bu araştırmaları daha önce de yaptık. Dilin kaybolma serüveni bizim zannettiğimizden çok daha hızlı. Kuşaklar arasında dilin kaybolması çok hızlı ilerliyor. Nine, anne ve torunu baz aldığınız zaman sadece Kürtçe iletişim en üst kuşak ile en alt kuşağa geçerken yüzde 75 oranında azalıyor. Bu bize sorunun aciliyetini gösteriyor. Öte yandan yaptığımız araştırmalar sorunun çözümünün de zor olmadığını gösteriyor. Kürtlerde dili korumak hem Kürt hem de Türkiye siyaseti için en gerekli ve acil meselesi gibi gözüküyor. Bu mesele Kürt meselesini de konuşmak için iyi bir adım olabilir.”

Ruhavioğlu: “Dilini en az bilen ve kullananlar Zazalar”

Reha Ruhavioğlu, Zazaların dilini en az bilen grup olduğunu ve bu veriyle de ilk kez karşılaştıklarını belirtti: “Kurmancî, Zazakî’ye göre anadil konuşma Araplarda daha yoğun. Dilini en az bilen ve kullananlar grup Zazalar. Bu ilk kez karşılaştığımız bir şey. Eğitim düzeyi arttıkça dilin kullanımı azalıyor. Yaş arttıkça da dilin kullanımı ters ordanda artıyor. Dili bilme ve kullanma oranının en yüksek olduğu seçmen grubu HDP’liler.”

Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz. 

Bize destek olun

Medyascope sizlerin sayesinde bağımsızlığını koruyor, sizlerin desteğiyle 50’den fazla çalışanı ile, Türkiye ve dünyada olup bitenleri sizlere aktarabiliyor. 

Bilgiye erişim ücretsiz olmalı. Bilgiye erişim eşit olmalı. Haberlerimiz herkese ulaşmalı. Bu yüzden bugün, Medyascope’a destek olmak için doğru zaman. İster az ister çok, her katkınız bizim için çok değerli. Bize destek olun, sizinle güçlenelim.