AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeniden aday olup olamayacağı tartışmaları ve yeni seçim kanununun 6 Nisan’da yürürlüğe girecek olması nedeniyle, seçimin 18 Haziran 2023 yerine daha erken bir tarihte yapılması siyasetin gündeminde. 30 Nisan ve 14 Mayıs tarihi iktidar temsilcileri tarafından zaman zaman gayri resmi olarak dile getirildi. CHP ve İYİ Parti ise 6 Nisan’dan sonra yapılacak seçimlere onay vermediklerini belirtti. Cumhur İttifakı’nın seçim tarihini hazirandan daha erkene almak istediği iddialarına ilişkin Medyascope’a konuşan CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç, “Kendi çıkarları için bir dayatma getirecekler karşımıza. O dayatmaya da karşı çıkacağız” dedi.
Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 6 Nisan 2022’de Resmi Gazete’de yayımlanmıştı. Anayasa gereğince seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, Resmi Gazete’de yayınlanmalarının üzerinden bir yıl geçmeden uygulanamıyor. Bu nedenle 6 Nisan 2022’de Resmi Gazete’de yayımlanan yeni düzenleme, 6 Nisan 2023’ten itibaren uygulanacak ve ancak bu tarihten sonra yapılacak seçimlerde uygulanabilecek.
İlk olarak 2018 seçimlerinde uygulanan ve siyasi partiler arasında ittifak yapılmasına olanak sağlayan düzenleme yeni seçim kanunuyla değiştirildi. Yürürlükteki sistemde, ittifak yapan partilerden birinin aldığı oy ülke barajını geçiyorsa, tüm partiler barajı geçmiş olarak kabul ediliyordu. Seçim bölgelerinde alınan oylar önce ittifaklara dağıtılıyor, ardından ittifak içindeki siyasi partinin aldığı oy sayısına göre milletvekili dağılımı yapılıyordu. Bu da ittifak yapan partilerin lehine bir durum ortaya çıkarıyor.
Milletvekili dağılımı ittifak oyuna göre yapılmayacak
Yeni sisteme göre ise ittifaklar kaldırılıyor. Yüzde 10 ülke barajı yüzde 7’ye düşürülüyor. Bu durumda bir siyasi partinin milletvekili çıkarabilmesi için yüzde 7’lik ülke barajını aşması gerekiyor. İttifak uygulaması olmadığı için de barajı geçen her parti, bir seçim çevresinde aldığı oya göre milletvekili çıkarabilecek. Altılı Masa’nın sorunsuz olarak çalışmalarını yürütmesi üzerine, bu yapı içindeki küçük partilerin milletvekili çıkarmasının önünü kesmek için ittifak uygulaması kaldırılırken, MHP’nin yüzde 10’luk ülke barajına takılma ihtimalini ortadan kaldırmak için de ülke genelinde uygulanan barajın düşürüldüğü, yasa TBMM’de görüşülürken sıkça dile getirilmişti.
Cumhur İttifakı bu gelişmeyi yeni sistemin daha “adaletli” olacağı iddiasıyla, “sırtını büyük partiye dayama döneminin bitmesi” olarak, Millet İttifakı ise “ittifaklara suikast” olarak değerlendirmişti. Yeni sistemin 6 Nisan 2023’den itibaren yürürlüğe girecek olması seçimin hangi tarihte yapılacağı tartışmalarını alevlendirdi.
Erdoğan’ın üçüncü kez aday olması
Anayasa’nın 101. maddesi bir kişinin iki kez cumhurbaşkanı olarak seçilebileceğini düzenliyor. Üçüncü kez aday olunabilmesi için de seçim kararının TBMM tarafından alınması koşulunu getiriyor. Bu durum siyasetçiler ve anayasa hukukçuları arasında görüş ayrılığına yol açıyor. Muhalefet ve bazı hukukçular, AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iki dönem cumhurbaşkanlığı yaptığını ve seçim kararının TBMM’den alınmaması halinde aday olamayacağını savunuyor.
OKUYUN: AKP ve MHP’nin hazırladığı seçim yasası değişiklik teklifi Meclis Başkanlığı’na sunuldu
AKP ve MHP’li siyasetçiler ile bazı anayasa hukukçuları ise Erdoğan’ın eski anayasa ile bir kez, yeni anayasa ile de bir kez seçildiğinden hareketle, seçimler zamanında yapıldığında dahi yeni düzenlemeye göre Erdoğan’ın bir kez daha aday olmasının önünde engel olmadığını savunuyor. İktidar kanadı bu tartışmaların önünü kesmek için erken seçim yerine, seçimin bir ay kadar öne alınmasını tartışma gündeminde tutuyor. Muhalefet ise iktidarın Erdoğan’ın adaylığını tartışma gündeminden çıkarmak için yapabileceği seçimi öne alma hamlesini boşa çıkarmak için, 6 Nisan’dan sonraki bir seçim tarihi değişikliğine destek vermeyeceğini, 6 Nisan’dan önce yapılacak seçim değişikliğine destek vereceğini söylüyor.
Seçim tarihi nasıl öne alınır?
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Anayasal olarak seçimlerin zamanında yapılacağı tarih 18 Haziran 2023 Pazar. Bu tarih dışında bir zaman seçim yapılabilmesi için erken seçim kararının alınması gerekiyor. Bunun için de iki yol var. Meclis’ten erken seçim kararı alınması ya da cumhurbaşkanının yetkisini kullanarak TBMM’yi feshederek erken seçim kararı alması. Her iki durumda da cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri birlikte yapılıyor. TBMM’nin erken seçim kararı alabilmesi için ise 360 oy gerekiyor. Tartışmaların kaynağı da bu sayının iktidar kanadı tarafından sağlanamaması. AKP, MHP ve BBP’nin Meclis’teki toplam sandalye sayısı 335, erken seçim kararı alabilmek için 25 oya daha ihtiyaçları var. Muhalefetin desten vermemesi halinde Meclis’ten bir erken seçim kararının alınması imkansız. Muhalefet de elindeki bu imkanı kullanarak iktidar kanadını seçim tarihi konusunda sıkıştırıyor.
“Cumhur İttifakı’nın milleti değil, kendi geleceğini düşündüğünün çok önemli bir kanıtı”
CHP yetkilileri, seçimin 6 Nisan’dan önce yapılması halinde destek olacaklarını, aksi halde seçimin 18 Haziran’da zamanında yapılmasını istediklerini açıkladı. CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç, erken seçim tartışmalarına ilişkin Medyascope’un sorularını yanıtladı. Özkoç, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeniden aday olmasına ilişkin tartışmaları sona erdirmek ve yeni seçim yasasının etkili olmasını sağlamak için seçim tarihi olarak mayıs ayının konuşulmaya başlandığını belirterek şunları söyledi:
“Sorun milletin derdi olduğunda biz erken seçim istediğimizi söyledik. Milletin sesine kulak tıkadılar, erken seçimi ‘tasvip etmediklerini’ söylediler, ‘biz zamanında seçim yapacağız’ dediler. Sorun kendi makamları olunca, yasal olmayacak şekilde seçime girmekle ilgili dertleri olunca, o zaman vatandaşın işine yaramayacak ama kendilerine yarayacak şekilde bir erken seçimi konuşuyorlar. Bu, Cumhur İttifakı’nın milleti değil, kendi geleceklerini düşündüklerinin çok önemli bir kanıtı.”
“Meclis sarayın noteri haline geldi”
Seçim tarihine ilişkin partisinin görüşünü dile getiren CHP Grup Başkanvekili Özkoç, “Biz milletimizin derdiyle dertleniyoruz. Onların bize ‘bunu yapacaksınız’ diye getirdikleri hiçbir şeyi kabul etmiyoruz. Önümüzdeki haziran ayında bir seçime hazırız. Bize rağmen seçimi bir buçuk ay öne çekerek erken seçim yaparlarsa bunu milletimize anlatırız” diye konuştu. Özkoç, erken seçimin nasıl yapılacağına ilişkin soruya ise Erdoğan’ın anayasal yetkisini kullanabileceğine dikkat çekerek yanıt verdi: “TBMM’yi ve kendisini feshederek seçime gidecek.”
“Dayatmaya karşı çıkacağız”
Özkoç, seçime hazır olup olmadıkları ve erken seçim taleplerine karşı nasıl bir hamle yapacakları hakkındaki soruyu ise şöyle yanıtladı:
“Onlar kendi çıkarları için bir dayatma getirecekler karşımıza. O dayatmaya da karşı çıkacağız. Erdoğan’ın adaylığını tartışmaya açmak istemiyorlar ama Erdoğan’ın varlığı tartışmaya açık. Siyasetteki varlığı tartışmaya açık, bir gün hukuk karşısında o da hesabını verecek.”
OKUYUN: CHP’nin seçim yasası değişikliği iptal başvurusunu AYM çarşamba günü karara bağlayacak
Şentop: “6 Nisan’dan önce seçim kararı alınmasını beklemiyorum”
TBMM Başkanı Mustafa Şentop, erken seçim sorularına verdiği yanıtta, “Seçimlerin normal tarihi 18 Haziran. Seçime yönelik bir karar alınsa bile bunun süresi 60 gündür. Seçimlerin öne alınmasıyla ilgili karar yetkisi hem TBMM hem Cumhurbaşkanlığı’nda var. 6 Nisan’dan önce seçim kararı alınmasını beklemiyorum” demişti.
CHP ve İYİ Parti’den “6 Nisan” açıklaması
CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak, yeni sistemin yürürlüğe gireceği tarih olan 6 Nisan’dan öncesini işaret ederek, “Nisan başına kadar yapılacak seçimi erken seçim görür, ‘evet’ deriz. O tarihten sonra yapılacak seçim, tamamen AKP’nin siyaset mühendisliğinin sonucu olacak bir seçimdir” demişti. İYİ Parti Sözcüsü Kürşad Zorlu ise “İYİ Parti olarak çok açık ve net bir kararın içerisindeyiz. 6 Nisan tarihinden sonra yapılması düşünülecek, planlanacak herhangi bir seçim tarihine asla onay vermeyeceğiz” diyerek partisinin tutumunu açıklamıştı.
OKUYUN: İYİ Parti Sözcüsü Zorlu: “6 Nisan’dan sonra yapılması planlanacak seçime asla onay vermeyeceğiz”
OKUYUN: Meclis’te kabul edilen yeni seçim yasası hangi değişiklikleri getiriyor?
