Son dönemde sıkça, hukuksuzca yapılan gözaltı işlemlerine tanık oluyoruz. Buna son örnek gazeteci Dinçer Gökçe, Tolga Şardan, Cengiz Erdinç ve eski HDP İstanbul Milletvekili Hüda Kaya. Sizin için yasal olarak gözaltı ve arama kararlarının nasıl olması gerektiğini araştırdık.
Kapınız çaldı ve polis gözaltına alındığınızı söyledi.
- Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kaleme alınan gözaltı kararını polisler size göstermek zorunda. Gözaltı kararını Cumhuriyet Başsavcısı aciliyet gerektirmeyen durumlarda yazılı olarak verir. Ancak acil durumlarda sözlü olarak verilen gözaltı kararını kolluk kuvvetleri uygular.
Gözaltına alma, bunun soruşturma yönünden zorunlu olmasına ve şüpheli kişinin bir suçu işlediği şüphesini gösteren somut delillerin varlığına bağlı. Eğer bu iki koşul sağlanmıyorsa normal şartlarda savcılık gözaltı kararı veremiyor.
- Bu iki şart oluşmadığında ev adresinize ifade vermeye davet edildiğinize dair tebligat gelir.
- Eğer bu davete icabet etmezseniz hakkınızda zorla getirme kararı verilebilir.
- Suçunuz fark etmeksizin kolluk kuvvetleri size yakalanma sebebinizi, hakkındaki iddiaları ve susma, müdafiden yararlanma, yakalanmaya itiraz etme haklarınızı sözlü ve yazılı olarak bildirmek zorunda.
- Kaçma, kendinize ya da başkasına zarar verme ihtimalinize karşı, gözaltına alınırken kolluk kuvvetleri üstünüzü arayıp silah ve benzeri eşyalarınızı alabilir.
- Yakalama, tutanağa bağlı bir işlem. Kolluk kuvvetleri yakalanmanıza dair bütün detayları içeren tutanağın bir nüshasını da size vermek zorunda.
Gözaltı için bazı özel durumlar da var. Mesela toplu olarak işlenen suçlarda mülki amir gözaltı kararı verebilir. Suç işlerken yakalandığınızda ya da hakkınızda yakalama kararı varsa da gözaltına alınabilirsiniz.
- Gözaltına alındığınızda, kaçacağınıza ya da kendinize veya başkalarına zarar vereceğinize dair belirtiler göstermediğiniz sürece size kelepçe takılamaz.
- Kolluk kuvvetleri istediğiniz bir yakınınıza gözaltına alındığınıza dair bilgi vermek zorunda.
- Avukatınızla görüşebilirsiniz.
- Gözaltına alınmanız halinde hekim tarafından sağlık raporu alınır. Bir yerden başka bir yere her sevk edilişinizde de sağlık raporu alınmak zorunda.
- Sağlık raporunun bir kopyası size verilir.
Not: Özel durumlar dışında sizin ifadenizi alan ya da soruşturmayı yürüten kolluk kuvvetleri ile sizi tıbbî muayeneye götüren kolluk görevlisinin farklı olması zorunlu.
- Normal şartlarda hekim ile muayene edilen kişi yalnız olur ancak hekim kişisel güvenlik endişesini dile getirerek muayenenin kolluk görevlisinin gözetiminde yapılmasını isteyebilir. Bunun belgelendirilmesi gerekir.
Gözaltına alma işleminin hukuka aykırı yapılması halinde “haksız gözaltı tazminatı” talep etme hakkınız var.
Arama kararı nasıl uygulanır?
Polis kapınıza geldi ve arama kararı olduğunu söyledi. Süreç şöyle işliyor:
- Evinizde, yani özel mülkünüzde arama yapılabilmesi için hâkim kararı olması gerekiyor. Gecikmesi sakıncalı durumlarda bu kararı cumhuriyet savcısı ve kolluk amiri de verebiliyor
- Arama kararının çıkması için şu üç şartın birlikte olması gerekiyor: Gecikmede sakınca ya da tehlike bulunması, görünüşte haklılık (bir ihlal ya da suç işlendiği hususunda şüphe bulunması) ve ölçülülük (temel amaç müdahalelerde aşırılığa gidilmesini ve buna bağlı olarak doğabilecek mağduriyetleri önleyebilmek).
- Gecikmede sakınca bulunan haller, gözaltındayken firar etme, suçüstü yakalanma, tutuklu ya da hükümlünün tekrar yakalanması durumları hariç evinizde gece vakti arama yapılamaz.
- Arama esnasında cumhuriyet savcısı orada değilse komşunuz ya da akrabanız (ihtiyar heyeti köy ve mahallelerdeki aramalarda) olan iki kişinin arama esnasında orada olmak zorunda.
- Üstünüz aranırken kolluk kuvvetleri kıyafetlerinizi tamamen çıkarıp beden çukurlarınızı arayamaz, sadece kaba arama yapabilir.
- Polis, olay yerinde sağlığınıza, vücut bütünlüğünüze veya malvarlığınıza zarar gelmemesi için gerekli tedbirleri almak zorunda .
- Başka şekilde delil elde etme imkânının bulunmaması halinde, cumhuriyet savcısının isteğiyle kullandığınız telefon ve bilgisayarınızda arama yapılabilir, bu teknolojik aletlerden kopya alınabilir. Şifreniz çözülemezse çözümün yapılabilmesi ve kopyaların alınabilmesi için aletlerinize el konulabilir.
- Bütün detayların ve el konulan eşyaların ayrıntılı bir şekilde yazıldığı tutanağın bir kopyası size verilir.
İki günde dört hukuka aykırı gözaltı
Son iki günde gazeteci Dinçer Gökçe, Tolga Şardan, Cengiz Erdinç ve eski HDP İstanbul Milletvekili Hüda Kaya gözaltına alındı. Şardan ve Kaya tutuklandı. Dört ismin gözaltına alınma süreçlerinde ise kimi hukuksuzluklar yaşandı. Avukat Kerem Altıparmak, bu isimlerin maruz bırakıldığı hukuk dışı uygulamaları Medyascope‘a anlattı.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
1 Kasım’da eski HDP İstanbul Milletvekili Hüda Kaya, “kaçma şüphesi” ve “suçlamalarla ilgili kuvvetli şüphelerin olması” gerekçesiyle gözaltına alınıp tutuklandı. Kaya’nın avukatı bir aydır savcılığa ifade vermek istediklerine dair çeşitli başvurularda bulunduklarını ancak yanıt alamadıklarını açıkladı.
Aynı gün gazeteci Tolga Şardan, evinde “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla gözaltına alındı. Bilgisayarına ve telefonuna el konuldu. Şardan mahkemeye çıkarıldıktan sonra tutuklandı.
Yine aynı gün Halktv.com.tr özel haber muhabiri Dinçer Gökçe, “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçundan Halk TV binasında gözaltına alındı, daha sonra serbest bırakıldı.
Gazeteci Cengiz Erdinç 2 Kasım’da Balıkesir’deki evinden gözaltına alındı, teknolojik aletlerine el konuldu. Avukatıyla görüşmesine engel olundu.
Bir “cezalandırma” ve “gözdağı verme” yöntemi olarak gözaltı
Kaya, Şardan, Gökçe ve Erdinç’in, hukuken gözaltına alınmalarını gerektirecek koşulların oluşmadığını söyleyen Avukat Kerem Altıparmak, “Son beş-altı yıldır, kamuoyuna düşen vakaların çoğunda durum böyle. Kişi ulaşılabilir durumda, en iyi örnek Hüda Kaya. Koruma tedbirleri cezalandırma aracı olamaz. Hedeflerinize ulaşmanızı sağlayacak araçlardır bunlar. Tedbirler, cezalandırmak ya da gözdağı vermek için kullanılamazlar” dedi.
Arama esnasında teknolojik aletlere somut delillere dayanan kuvvetli şüphe ve başka suretle delil elde etme durumunun bulunmaması halinde arama yapılmayabileceğini hatırlatan Altıparmak, şöyle konuştu:
“Gazeteciler için işin şu boyutunu düşünmek lazım: Bütün bu koşulların varlığının halinde bile bunun gazetecilerin basın özgürlüğüne engel olmayacak şekilde yapılması gerekir. Tolga Bey özelinde, yapılan suçlamayla alınan tedbir arasında illiyet bağı kopukluğu var. Eğer haber doğruysa, o suç işlenemez. Haber yanlışsa telefona niye el koyuyorsunuz? Ona birisi yanlış bilgi aktardıysa Tolga Bey inandığı için o suçu işlemiş olamaz. Telefona el konulmuş olması suçun olmadığının delili.”
