Tüm yönleriyle incel’ler: Türkiye’de nasıl örgütlendiler?

İstanbul’da Ayşenur Halil ve İkbal Uzuner’i katleden Semih Çelik’in incel gruplarıyla bağlantılı olduğu ortaya çıktı. Kamuoyunun gündemine “incel” kavramı ağustos ayında Arda Küçükyetim’in Eskişehir’de düzenlediği saldırıyla girdi. Peki, incel nedir, ilk ne zaman ortaya çıktı, kimler bu kavramın içine girer, nerede örgütlenirler?

İstem dışı bekar, istem dışı bakir, gönüllü bekar, zorunlu bekar… Bugünlerde Türkiye’de sıkça konuşmaya başladığımız “incel” kavramı, Türkçe literatüre henüz tam olarak oturmadı. Kavram birden fazla şekilde Türkçeleştiriliyor. Peki, Türkiye kamuoyunun gündemine incel’ler neden ve nasıl girdi?

Hatırlarsınız, ağustos ayında Eskişehir’de Arda Küçükyetim, internette bir manifesto paylaştı. Ardından Küçükyetim, kafasında kask üzerinde miğferle beş kişiye saldırıp o anları canlı olarak yayımladı. Saldırıdan önce internette yayımladığı manifestoda, kadın ve mülteci düşmanı söylemler öne çıkıyordu. Küçükyetim manifestoda Kürtler, feministler, Yahudiler, göçmenler ve LGBTİ+’ları hedef alıyordu.

Böylelikle Türkiye’de incel kavramı konuşulmaya başlandı. Incel; kadınlarla sosyal, romantik ve cinsel ilişkiye sağlıklı bir şekilde giremeyen ve bunun için kadınları ve özellikle feminizmi suçlayan erkekler için kullanılan bir kavram. Kadınlara yönelik aşağılayıcı ve suçlayıcı bir tutum benimseyen incel’ler, genellikle kadınların erkeklerden her yönden daha zayıf olduğunu, kadınların feminizmle birlikte erkekler arasında tercih yapabilme özgürlüğüne kavuştuğuna inanıyorlar. Kadınların erkeklere seks borcu olduğunu düşünüyorlar. Kadınlara öfkeli olmaları ise tam da bu noktada başlıyor. Çünkü onlara göre kadınlar feminizmle birlikte daha “yakışıklı ve zengin” erkeklerle birlikte olmayı tercih ediyorlar. Incel’ler kendi seçemedikleri nedenlerden dolayı “çirkin ve her bakımdan yetersiz olduklarını” düşünüyorlar. Bu sebeple kendilerini tercih etmedikleri için kadınları suçluyorlar. 

İyi niyetle kurulan tanışma forumundan şiddet içeren harekete 

Incel kelimesini ilk kez 1997’de Amerikalı üniversite öğrencisi Alana kullanıyor. İnternette cinsel açıdan yalnız olan kadın ve erkekler için bir forum kuran Alana, bu kelimeyi, “uzun zamandır cinsel birliktelik yaşamamış ya da daha önce hiç yaşamamış kişiler” için kullanıyor. Tanım aslında ilk başta sadece erkekler için kullanılmıyor. Daha sonra kavramı beyaz heteroseksüel erkekler benimsiyor. Bu noktadan itibaren de süreç başka bir hal alıyor.

Alana’nın, BBC’den Jim Taylor’a verdiği röportajda anlattığına göre kendisi, bir süre sonra forumdan uzaklaşıyor. Alana, incel hareketinin neye dönüştüğünden uzun süre haberdar olmadan yaşıyor.

Incel’lere göre yakışıklı ve zengin erkekler toplumun en üst tabakasında yer alıyor. Kullanmayı en sevdikleri kavramlardan biri “hipergami”. Hipergami, kişinin evrimsel olarak kendinden daha güçlü ve üst konumda birini eş olarak tercih etmesi. Incel’ler kadınların hipergamiyi benimsediklerini ve genetik açıdan üstün, zengin erkekleri tercih ettiklerini savunuyorlar. Böylece yaşadıkları “mağduriyeti” hem “bilimsel” hem de “evrimsel” bir yere dayandırıyorlar. Burada en önemli sorunlardan biri, kadınların “seçen”, kendilerinin ise seçilemeyen tarafta yer alıyor olması.

“Involuntary celibate” kavramının (istemsiz bakir) kısaltması incel ile ilgili ilk akademik araştırmayı 2001’de Georgia State Üniversitesi’nden Denise Donnelly, Elisabeth Burgess, Sally Anderson, Regina Davis ve Joy Dillard yapıyor. Donnelly ve ekip arkadaşları incel’i, cinsel ilişkiye girme konusunda istekli fakat en az altı aydır cinsel partner bulmada yetersiz kişileri tanımlamak için kullanıyor. 82 kişiyle görüşülerek yapılan ilk araştırmada bu kavram üç gruba ayrılıyor.

• Hiç cinsel deneyimi olmayanlar,
• Geçmişte cinsel deneyimleri olan ancak şu an cinsel ilişki kuramayanlar
• Partneri olduğu halde cinsellikten yoksun kalanlar.

Ancak dünden bugüne aradan geçen 30 yılda “incel” denilince anlaşılanlar da, tanımlama da değişti. Bugün “incel”ler, kadın düşmanı, aşırı sağa meyilli, anti-feminist, şiddet örgütleyen çevrimiçi erkek gruplarını temsil ediyor.

Bencil ve aciz erkekler: Incel’ler

Kadınlarla cinsel ilişki kuramadıkları için derin bir hayal kırıklığı yaşayan erkekleri tarif eden “incel” kavramı, aslında bir heteroseksüel altkültürdür. Melbourne Üniversitesi’nden Khandis R. Blake ve Robert C. Brooks, 2023’te yaptığı “Toplumlar incel problemlerini görmezden gelmemeli” (Societies Should Not Ignore Their Incel Problem) başlıklı araştırmalarında incel’lerin kendi camialarının dışında “bencil” ve “aciz” olarak görüldüklerini anlatıyor. Çeşitli platformlar ve özel internet siteleri aracılığıyla 60-100 bin arası incel aktif olarak çevrimiçi forumlara katılıyor.

Bugün net olarak incel sayısı bilinmiyor. Ancak 2017’de Reddit’deki, incel subreddit‘inin* kapatıldığı 2017’de yaklaşık 40 bin üyesinin olduğu biliniyordu.

Incel’ler, Reddit, Facebook, Discord, YouTube gibi çevrimiçi platformlarda bir araya gelip kadın düşmanı ve şiddet içerikli görüşlerini birbirleriyle paylaştı. Daha sonra incel’ler fiziksel saldırılar düzenlemeye başladı. Böylece dillerindeki şiddeti gerçek dünyaya taşıdılar. 

Bilinen ilk incel saldırısı: Elliot Rodger

22 yaşındaki Elliot Rodger, 2014’te yayımladığı videoda daha önce hiçbir kadınla sevişip, öpüşmediğini anlattı. Rodger daha sonra kadınlara yönelik şiddet için açıkça çağrı yaptığı bir manifesto yayımladı. Ardından Rogder, altı kişiyi öldürdü ve intihar etti.

Rodger’in YouTube hesabında kadınlara küfür ve hakaret ettiği pek çok video bulunuyordu. Rodger, incel’ler arasında kısa bir sürede “idol” haline geldi. Bu saldırılar bununla sınırlı kalmadı. Daha sonra incel gruplarıyla ilişkileri tespit edilen Alek Minassian, Jake Davison, düzenledikleri saldırılarla insanları katlettiler. Onlar da incel’ler arasında “kahraman” ilan edildi. 

Blake ve Brooks’un 2023’teki araştırmasına göre 2014-2018 yıllarında, incel’ler Kuzey Amerika ve Avrupa’da 50 kişinin ölümüne neden oldu.

Dilek Torunoğlu Tinay, Mustafa Özbilgin ve Cihat Erbil yaptıkları “İşyerinde incel’ler: Kadın düşmanlığı, kimlik, etiketler ve işin normatif yapısı” araştırmalarında (Incels at work: misogyny as identity, labels and normative structures of work) incel’lerin ortaya çıkışını, sosyal, cinsel ve romantik ilişkilerin özgürleşmesiyle genç erkeklerin tarihsel olarak sahip oldukları ayrıcalıklı statünün azalmasına yol açtığını belirtiyorlar. Araştırmada, genç erkeklerin algıladığı bu dışlanma, belli bir ölçüde kendi aralarında kadın düşmanlığı ve ırkçı söylemlerin yayılmasının arkasındaki itici güçlerden biri olarak değerlendiriliyor. 

Kendi jargonlarıyla incel’ler 

Türkiye’de incel’leri anlatmadan önce, zaman içerisinde incel’lerin oluşturduğu jargondan bahsedelim. Bolca yabancı kelime içeren bu jargonla incel’lerin kadınları ve erkekleri farklı kategorize ettiğini görmek mümkün. Bunlardan bazıları şöyle: “Fakecel”, “staycy”, “chad”, “becky”, “normie”, “alfa”, “beta”, “redpill”, “blackpill”, “brad”, “bluepill”.

Redpill: Bir düşünce biçimi, kırmızı hap felsefesi. Bu “felsefe” Matrix filmindeki kırmızı ve mavi hapa atıfta bulunuyor. Kırmız hapı alan erkekler rahatsız edici olsa da gerçeği görmeyi seçiyorlar. Bu gerçekler de kadınların feminizmi kullanarak erkekleri cinsel ve romantik ilişkilerden mahrum etmeleri. “Güçsüz olabilirsiniz ama güçsüz kalamazsınız” sloganını benimserler. Redpill felsefesini benimseyenler, kas yapıp, zengin olup, dış görünüşlerini değiştirerek “stacy”leri elde edebileceklerini düşünürler. Onlara göre erkekler, “erkekliğini” yeniden ele alıp sahiplenmeli. 

Bluepill: Mavi hap felsefesi. Rahat, mutlu ama sahte bir hayatı tercih etmek. Kadınların ve feminizmin erkeklere neler yaptığını görmeden yaşamak.

Blackpill: Incel’lerin felsefesidir. Filmde olmayan üçüncü bir “hap”tır. Aslında “kırmızı hap”ın bir sonraki ve daha karanlık aşaması olarak tanımlanabilir. Bu felsefeyi benimseyenler kadınlar tarafından tercih edilmedikleri için, onlara karşı büyük bir nefret beslerler. Çirkinliklerinin, genetik ve değiştirilemez olduğunu, bu nedenle tercih edilmek için yapabilecekleri hiçbir şeyin olmadığını düşünürler. Onlara göre “genetik her şeydir” ve bununla ilgili yapılabilecek hiçbir şey yoktur.

Chad: Incel’ler arasında uzun boylu, kaslı, geniş omuzlu, genetik olarak üstün erkekler. Chad’ler, kadınlarla sağlıklı ilişki ve iletişim kurabiliyorlar. Chad’ler, kadınların tercih ettiği alfa erkekler. 

Stacy: Güzel, kendini beğenmiş, Chad’leri tercih eden çekici kadınlar.

Fakecel: Sahte incel’ler, incel gibi “takılmayı” seven erkekler. Kadınlarla etkileşime geçerler.

Becky: Çok bakımlı olmayan, makyaj yapmayan ortalama güzellikteki kadınlar.

Normie: Ortalama seviyedeki erkekler. 

Beta: Cinsel birliktelik kurmaya engel olacak özelliklere sahip, cinsellik açısından seçme hakkı olmayan erkek.

Brad: Görece daha çekici erkekler.

Gymcel: Alfa/chad olmak için spor salonuna giden incel’ler.

Saint Elliot/Supreme Gentleman: Elliot Rodger (yüce beyefendi)

Betabux: Daha az çekici olduğu halde bir kadının maddi açıdan geçimini sağlayarak kadınlarla ilişkilenen erkekler.

“En çok kendilerine şiddet uyguluyorlar”

New York Üniversitesi’nin Manhattan Savcılık Ofisi’nden aldığı verilerle hazırladığı “Incel’ler: İstemsiz Bekârların Dünyasının İçinde” (Incels: Inside the World of Involuntary Celibates) bilgi notunda incel’lerin en sık uyguladığı ya da planladığı şiddet türü, kendilerine yönelik şiddet olduğu belirtiliyor. Çevrimiçi forumların intihar düşünceleri olan bireyleri, sivilleri hedef alan geniş çaplı bir saldırı yaparak “gösterişli” bir şekilde hayatlarına son vermeye teşvik ettiğini de aktarıyorlar.

Türkiye’de incel’ler

Türkiye’de incel erkekler, kirmizihap.net, reddedildim.com, yalnızerkekler.net gibi forum sitelerinde birbirlerini bulurken zamanla, Discord, Twitch, Telegram, X, gibi platformlarda fikirlerini paylaşmaya başladı. Bu platformda pek çok incel hesap bulunmakta ve ilişkiden özgüvene çeşitli konularda erkeklere tavsiyeler vermekte. 

Türkiye’de son 20 yıla bakıldığında kadınlar arasında AKP’nin aile odaklı muhafazakâr yönetim biçimine rağmen, feminist bilincin ve dayanışmanın yükseldiği açıkça görülmekte. Peki, feminist bilincin bu kadar yükselişte olduğu bir dönemde Türkiye’de incel’lerin örgütlenip kadın düşmanı bir felsefeyi benimsemeleri bir tesadüf ya da çelişki mi?

Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi Cenk Özbay, baskıcılık, yabancı düşmanlığı, ırkçılık, kadın düşmanlığı, seksizm, mizojini, hayvan düşmanlığı, homofobi, transfobinin yükselişte olduğunu ve bunların adeta panzehiri olan hoşgörü, kapsayıcılık, çokseslilik, çokkültürlülük, çeşitlilik ve farklılıklara saygı ile bireysel özgürlüklere hassasiyetin düşüşte olduğunu anlatıyor. Özbay, bu senaryoda elbette hükümet politikalarının da büyük rolü olduğunun altını çiziyor. Özbay, “Böyle bir toplumsal ve kültürel ortamda uç, aşırı, şiddete meyyal, bir illüzyon içinde yaşayan, gerçeklikten kopuk karakterlerin yetişmesi şaşırtıcı değil. İktidar yapıları, topluma hangi değerleri ve fikirleri zerk ederlerse, bunun belirtileri görünür” diyor. 

Kadir Has Üniversitesi Kadın Çalışmaları doktora adayı Yiğit Bahadır Kaya, toksik maskülenitenin artmasını aşırı sağın yükselmesiyle birlikte okumak gerektiğini söylüyor. Kaya, hem feminist bilincin hem de aşırı sağın güçlendiğini söylüyor. Kaya, daha “sol” görünen, feminizme karşı bir tepki olarak bu erkekliğin örüldüğünü dile getiriyor.

Daha sonra Kaya şöyle diyor:

“Ama yalnızca bu da değil. Erkeklerin bir temsiliyet krizi içerisine girdiğini gösteren de bir süreç bu. Neoliberal ekonomiyle beraber, güvencesizlik, işsizlik, sınıflar arasındaki uçurumların çok fazla artması da göz önünde bulunduğunda, neoliberal patriarkal düzenin kendini devam ettirebilmek adına ‘Düşman bu düzen değil, kadınlar aslında’ diyerek kendisini devam ettiren bir konumda.” 

Neden anonimler?

Kaya’ya göre incel’ler, Discord, Twitch, 4chan gibi dijital platformlarda anonim olarak örgütlenmek “zorunda”. Kaya, incel kimliğinin önemli özelliklerinden birinin anonimlik olduğunu söylüyor. Ayrıca Kaya, bu anonimliğin çoğunlukla intiharla sonuçlanan fiziksel şiddet failliğine kadar devam ettiğini ekliyor.

Incel’lerin çoğunluğunun sosyal problemleri olduğunu belirten Kaya, “Hal böyle olunca yaratılan bir anonim persona üzerinden örgütleniyor olmaları çok anlaşılır bir şey. Dijital örgütlenmeler o kadar yankı odaları halini almış durumda ki oraya kadınlarla ilişkisinin problemli olduğunu düşünen biri girdiği anda etkileri altında kalacak durumda” diyor.

“Discord’u kapatmak çözüm değil“

Kaya, Türkiye’de incel’lerin, X, Twitch, Telegram, Discord gibi sitelerde örgütlendiğini ancak oluşacak herhangi bir kontrol mekanizmasının müdahalesiyle, bu uygulamaların yerini kısa sürede başka sitelerin alacağını anlatıyor. Kaya, Discord’u kapatmanın incel’ler açısından bir şey ifade etmeyeceğini söylüyor. Ayrıca Kaya, “Platformlar sürekli değişiklik gösteriyor onlar için. Ne zaman erişim engeli bir problemi çözdü ki?” diyor.

Türkiye’de incel grupların çok yeni olduğunu dile getiren Kaya, gidişatın iyi olmadığını, yakın zamanda bir azalma olmayacağını söylüyor.

Eskişehir’deki saldırı, Semih Çelik’in iki genç kızı öldürmesi ve sosyal medya fenomeni Jahrein’in kadınlara yönelik nefret söylemlerinin incel fikirlerin görünümünü artırdığını belirten Kaya, şiddet eylemlerinin artma olasılığının çok yüksek olduğunu ekliyor.

*Reddit’de farklı konulardaki açılan altbaşlıklar, altsayfalar