Donald Trump, kuracağı kabinede dışişleri bakanlığıı için tercihinin çok uluslu petrol ve doğalgaz şirketi Exxon Mobil’in CEO’su Rex Tillerson olduğunu açıkladı. Trump tercihini ilan etmek için attığı tweet’de, Tillerson’u “dünyadaki gerçekten kusursuz işadamlarından biri” olarak tanımladı. Trump, ayrıca Tillerson’un “sağlam duruşu, deneyimi ve jeopolitik meselelere hakimiyetinin onu dışişleri bakanlığı için ideal bir aday” yaptığını belirtti.
Tillerson’ın Rusya ile ilişkileri
Trump’ın son anda aday göstermeye karar verdiği Tillerson’un Putin’le olan yakınlığı ve CEO’su olduğu Exxon Mobil’in Rusya’daki yatırımları birkaç gündür ABD basınında genişçe tartışıldı. Exxon Mobile, 2011 yılında Putin’e olan yakınlığıyla bilinen Igor Sechin’in başında olduğu Rus petrol ve doğal gaz devi Rosneft’le milyar dolarlık bir anlaşma imzalamıştı. Anlaşmaya göre ExxonMobil, Rosneft’le Kuzey Kutbu’ndan petrol çıkarmak için bir ortaklık kuracaktı. Bunun karşılığında da Rosneft’e, ExxonMobil’in tüm dünyadaki operasyonlarına yatırım yapma fırsatı verilecekti. Bu anlaşmadan bir sene sonra Kremlin, her yıl verdiği Dostluk Nişanı’nı Tillerson’a verdi. Ancak, Rusya’nın Ukrayna’yı ilhak etmesinin ardından, ABD ve AB’nin Rusya’ya karşı uygulamaya karar verdiği ekonomik yaptırımlar anlaşmanın durdurulmasına neden oldu.
2012 yılında elliden fazla ülkede operasyon yürüten Exxon Mobile hakkında “Özel İmparatorluk: Exxon Mobile ve ABD gücü (Private Empire: Exxon Mobile and American Power)” isimli bir kitap yazan New Yorker yazarı Steve Coll’a verdiği bir röportajda, Tillerson ve Exxon Mobile’in ABD’nin ekonomik yaptırımları bir dış politika aracı olarak kullanmasına karşı olduğunu belirtiyor. Coll aynı zamanda “kendisini dünyada egemen bir güç olarak gören, gelirleri Güney Afrika ekonomisinin büyüklüğüne eşit olan dev bir şirket” olarak tasvir ettiği Exxon Mobile’i “paralel bir yarı-devlet” olarak tanımlıyor.
Tillerson’un, Dışişleri Bakanı olduğunda 1975 yılından beri çalıştığı ve 2006 yılında CEO’su olduğu Exxon Mobile’da sahip olduğu 151 milyon dolar değerindeki hisseleri ne yapacağı da bir diğer tartışma konusu.
Senato, Tillerson’un adaylığını bloke edebilir
ABD kamuoyunda adaylığının tartışmaya neden olduğu Tillerson’ın, adaylığı onaylanmadan önce Senato’nun Dış İlişkiler Komitesi’nin sorularını cevaplaması ve üyelerin çoğunluğunun onayını alması gerekiyor. Dış İlişkiler Komitesi’nin on Cumhuriyetçi ve dokuz Demokrat üyesi var. Hem Cumhuriyetçi hem de Demokrat adayların, Tillerson’a Rusya ve Putin’le olan ilişkileri ve Exxon Mobil’deki geçmişinden dolayı yaşayabileceği çıkar çatışmaları hakkında sert sorular sorması bekleniyor.
