Merkez Bankası (MB) Para Politikası Kurulu, yarınki (12 Ağustos 2021 Perşembe) önceden duyurulmuş rutin aylık toplantısında, politika faizi oranını belirleyecek. Kurul, oranı ya yükseltecek ya düşürecek ya da sabit tutacak. MB web sitesinin “sıkça sorulan sorular” kısmında “politika faizi” şöyle tanımlanıyor: “Merkez bankalarının resmi faiz oranları yoluyla para arzı ve kısa vadeli faiz oranları üzerinde kontrol yeteneği vardır. Merkez bankaları, bankaların ihtiyaç duyduğu likiditeyi sağlamak için bankalara verdiği kısa vadeli borçların ve fazla likiditeyi çekmek amacıyla yaptığı borçlanmanın faiz oranlarını kendisi belirler. Merkez bankaları bu faiz oranını belirleyerek iktisadi faaliyet ve fiyatlar genel seviyesini etkilemeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle bu faiz oranına politika faiz oranı denilmektedir. Merkez Bankası’nın kullandığı politika faiz oranı, bir hafta vadeli repo işlemlerinde uygulanan faiz oranıdır.”
Merkez Bankası “sıkı para politikası”nda kararlı
MB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 29 Temmuz 2021’de yılın üçüncü enflasyon raporunu açıklarken konuşmasının sonunda, “Enflasyon ve enflasyon beklentilerindeki mevcut yüksek seviyeler, enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar sıkı parasal duruşun kararlılıkla sürdürülmesini gerektiriyor” demişti. Yani MB sıkı para politikasını sürdürecek.
Para politikası sıkıyken politika faizi düşer mi?
Eğer MB sıkı para politikasını sürdürecekse, şu anda %19 olan politika faizi oranını da her halükarda yükseltmek zorunda. Çünkü Temmuz 2021’de tüketici fiyatları enflasyonu %18,95 geliyorsa, %44,92 gelen üretici fiyatları enflasyonunun da tüketici fiyatları enflasyonuna yansıması kaçınılmazsa, ağustosta tüketici fiyatları enflasyonu, %19 olan politika faizinin üzerine çıkacaktır. Dolayısı ile bu artışı karşılamak, yanı sıra görevi olan fiyat istikrarını sağlamak, yani enflasyon ile mücadele edebilmek için MB politika faizini artırmak zorunda.
Erdoğan’ın faizin düşmesi talebini MB duymazdan gelebilir mi?
Gelgelelim, MB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, yılın üçüncü enflasyon raporunu açıkladıktan bir hafta sonra, 4 Ağustos 2021 Çarşamba gecesi, AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bir özel televizyon kanalında “Bundan böyle enflasyonun daha yukarı çıkması mümkün değil. Faiz oranlarında da düşüşe geçiyoruz, yüksek faiz yok. Çünkü yüksek faiz, bize yüksek enflasyonu getirecektir” dedi. Bulduğu her fırsatta “Faiz sebep enflasyon netice” diyerek yüksek enflasyonun nedeninin yüksek faiz olduğunu savunan Erdoğan’ın bu ısrarı karşısında, aslında yasal olarak “bağımsız” olan MB’nın Para Politikası Kurulu’nun yarın politika faizini yükseltmesi de pek mümkün görünmüyor.
Merkez Bankası bağımsız mı bağımlı mı?
Türkiye’de enflasyonla mücadele, bağımsız Merkez Bankası’nın görevi. Bu, bankaya kanun ile verilmiş bir görev. 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun “Temel görev ve yetkiler” başlıklı dördüncü maddesi, “Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler” diyor.
Ama bu bağımsızlık Erdoğan tarafından Mayıs 2018’de Londra’da katıldığı Bloomberg Televizyonu canlı yayınında “Faiz konusunda karar verildiğinde, size soruluyor mu? Süreç nasıl işliyor? Merkez Bankası karar verince sizin görüşünüzü alıyor mu” sorusuna “Şu anda tabii öyle veya böyle, yani siz ülkede yürütmenin başısınız. Tabii ki merkez bankası bağımsızlığı söz konusudur. Ama merkez bankası da bu bağımsızlığının gereğiyle kalkıp herhalde yürütmenin başı olan bir başkanın burada vermiş olduğu sinyalleri bir kenara koyacak hali yok. O da tabii buna göre değerlendirmelerini yapacaktır. Adımlarını ona göre atacaktır” cevabını verdiği gün ortadan kalktı.
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
“Bizim çocuklar” söz dinlemedi
Erdoğan-AKP’nin MB’na müdahalesi yeni bir şey değil. Abdullah Gül’ün başbakanlığındaki ilk AKP hükümeti 18 Kasım 2002’de işe başladığında, MB Başkanlığı koltuğunda Süreyya Serdengeçti oturuyordu (2001-2006). Serdengeçti görevde beş yılını doldurduktan sonra yerine, banka içinden (Banka Meclisi Üyesi) Durmuş Yılmaz getirildi (2006-2011). Bu göreve “mütedeyyin” biri olduğu için seçilen ve tam da bu nedenle “faiz konusunda Erdoğan’ın sözünü dinleyeceği” umulan Yılmaz beklendiği gibi çıkmadı, ancak görevinden de alınamadı. Durmuş Yılmaz görevde beş yılını doldurduktan sonra koltuğunu yine banka içinden birine, yardımcısı Erdem Başçı’ya bıraktı (2011-2016).
Başkan yardımcısı olarak MB’na girdiği günden beri AKP’nin bankadaki “Truva atı” sayılan Erdem Başçı da faiz söz konusu olduğunda söz dinlemedi. Öyle ki Erdoğan’ın “Yüksek faiz vatan hainliğidir” sözlerine muhatap oldu. Ancak Başçı da görevinden alınamadı ve beş yılın sonunda yerine yardımcısı Murat Çetinkaya geldi.
Ne var ki “İslami bir finans kurumundan geldi, AKP’ye yakın, faizleri düşürecektir” denilen Murat Çetinkaya da çetin ceviz çıktı. Erdoğan’ın isteğine uymadı, faizleri düşürmedi, üstelik politika faizini %24’e kadar yükseltti. Bu sefer Erdoğan yasal süresinin bitmesini beklemeden, üç yılın sonunda (2016-2019) Çetinkaya’yı görevinden aldı ve yerine yardımcısı Murat Uysal’ı atadı.
Erdoğan’ın MB Başkanı Murat Çetinkaya’yı görevden alırken gerekçe gösterdiği 375 sayılı kanun hükmündeki kararnamenin ek 35. maddesi şöyle diyor: “Cumhurbaşkanınca süreli atanan üst kademe kamu yöneticileri, ilgili kanunlarda öngörülen görevden alma gerekçelerinin yanında, kurumsal hedeflere ulaşılamaması nedeniyle de süreleri tamamlanmadan görevlerinden alınabilirler.”
Babası, Dolmabahçe Camii’nin imamlarından olan, mezun olduğu Galatasaray Lisesi’ne ailece oturdukları cami müştemilatından gidip gelen, lisede “namaz kılması” ile bilinen dindar biri olan Murat Uysal, %24 ile devraldığı politika faizini %8,25’e düşürse de döviz kurları fırladığında, kurları baskılamak için faizi 10,25’e yükseltince, görevdeki birinci yıl dördüncü ayında koltuğunu kaybetti (2019-2020). O da 375 sayılı kanun hükmündeki kararnamenin ek 35. maddesi gereğince, “kurumsal hedeflere ulaşamadığı” için Erdoğan tarafından görevinden alındı.
Uysal’dan sonra MB Başkanlığı’na bu sefer bankanın dışından, damardan bir AKP’li, doğrudan bir Erdoğancı getirildi: Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı, eski Maliye Bakanı, eski AKP Genel Başkan Yardımcısı, eski AKP Bayburt Milletvekili Naci Ağbal. Ancak Ağbal’ın da başkanlıktaki ömrü ancak dört ay 14 gün sürebildi (2020-2021). O da 375 sayılı kanun hükmündeki kararnamenin ek 35. maddesi gereğince, “kurumsal hedeflere ulaşamadığı” için Erdoğan tarafından görevinden alındı.
Ağbal’ın yerine gelen (20 Mart 2021) son başkan Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu da bir AKP’li. Tıpkı Ağbal gibi eski AKP Bayburt Milletvekili.
Merkez Bankası’nda politika faizi süreci
Murat Çetinkaya’nın görevden alınmasından bugüne MB politika faizinde, Para Politikası Kurulu toplantıları itibarı ile tarihsel süreç şöyle gelişti:
13 Eylül 2018: %24
6 Temmuz 2019: AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, faizi indirmeye yanaşmayan MB Başkanı Murat Çetinkaya’yı görevden alıp, yerine yardımcısı Murat Uysal’ı atadı.
25 Temmuz 2019: %19,75
12 Eylül 2019: %16,50
24 Ekim 2019: %14
12 Aralık 2019: %12
16 Ocak 2020: %11,25
19 Şubat 2020: %10,75
17 Mart 2020: %9,75
22 Nisan 2020: %8,75
21 Mayıs 2020: %8,25
25 Haziran 2020: %8,25
23 Temmuz 2020: %8,25
20 Ağustos 2020: %8,25
24 Eylül 2020: %10,25
22 Ekim 2020: %10,25
7 Kasım 2020: AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, MB Başkanı Murat Uysal’ı görevden alıp, yerine Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı Naci Ağbal’ı atadı.
8 Kasım 2020: Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak istifa etti.
19 Kasım 2020: %15
24 Aralık 2020: %17
21 Ocak 2021: %17
18 Şubat 2021: %17
18 Mart 2021: %19
20 Mart 2021: AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, MB Başkanı Naci Ağbal’ı görevden alıp, yerine eski AKP Bayburt Milletvekili Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’nu atadı.
15 Nisan 2021: %19
6 Mayıs 2021: %19
17 Haziran 2021: %19
14 Temmuz 2021: %19
12 Ağustos 2021: ?
Şimdi gözler yarınki MB Para Politikası Kurulu toplantısında. Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu başkanlığında, Dr. Emrah Şener, Dr. Uğur Namık Küçük, Mustafa Duman, Prof. Dr. Semih Tümen, Prof. Dr. Abdullah Yavaş ve Prof. Dr. Elif Haykır Hobikoğlu’ndan oluşan kurul tarihi bir karar verecek. Ya serbest piyasa ekonomisinin gerçeklerine ya da Erdoğan’ın isteklerine uygun bir politika faizi oranı belirleyecekler. Bu sefer politika faizini sabit tutmak dahi gerçeklere değil isteklere göre karar vermek olacak. Eğer politika faizi oranı yükseltilirse, cumartesi günü Merkez Bankası’nın yeni bir başkanı olabilir, düşürülürse Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu kriz daha da derinleşir.
