Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak cumhurbaşkanı seçimi ve genel seçimlerde oy kullanacak seçmen sayısını açıkladı.
Yurtiçi ve yurtdışında toplam 64.113.941 seçmen oy kullanacak. Yurtdışı seçmen sayısı 3.416.098 (%5,3) ve yurtiçi seçmen sayısı da 60.697.844’tür. Bu sayı, 2018’de 56.322.632 idi. Seçmen sayısı %7,8 oranında artmıştır.
Yurtiçi ve yurtdışında ilk defa oy kullanacak seçmen sayısı ise 4.904.672 iken yurtiçinde ilk defa oy kullanacak seçmen sayısı ise 4.375.212’dir. Yani yurtdışında ilk defa oy kullanacak yeni seçmen sayısı da 529.460’dır. Seçim eğer ikinci tura kalırsa, 15 günlük süreyi dikkate aldığımızda, yeni seçmen sayısında 47 bin civarı artış olacaktır.
Seçime katılım oranlarını etkileyen önemli faktörlerden birisi de ülkemizdeki engelli ve 75 yaş üzeri seçmen sayısıdır. YSK’nın verilerine göre, yurtiçindeki engelli seçmen sayısı, 989.543 ve 75 yaş ve üzeri seçmen sayısı 3.180.802’dir.
Seçmen sayısındaki artışa paralel olarak, 2018 yılına göre sandık sayısı, 180.523’ten, 191.884’e yükselmiştir, artış oranı % 6,3’tür.
Peki, seçmen sayıları, 12 bölge esasına göre bakıldığında, en çok nerelerde artmıştır?
İstatistiksel 12 Bölge Sınıflandırması:
Tablodan görüldüğü üzere, 2018’den 2023’e bölgelere göre en yüksek sayıda seçmen artışı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde olmuştur, bu oran %12,7’dir (640.565 seçmen). Bu artış, bu bölgede doğum oranlarının daha hızlı oluşu ile açıklanabilir. İkinci sırada %10,6 (599.447 seçmen) ile Doğu Marmara Bölgesi, üçüncü sırada %9,2’ile (516.030 seçmen) Batı Anadolu Bölgesi gelmektedir (Tablo 1).
Burada en yüksek seçmen sayısına sahip İstanbul Bölgesi’ndeki seçmen sayısı artışı ile (791.284) Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki seçmen sayısı artışının (640.565) çok yakın olduğu görülmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne, Kuzeydoğu Anadolu (51.484) ve Ortadoğu Anadolu (131.002) bölgelerindeki yeni seçmen artış sayıları eklendiğinde, toplam yeni seçmen sayısı İstanbul Bölgesi’nden daha yüksektir. En az seçmen artışının yaşandığı bölge ise Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’dir.
2018 Genel Seçimleri’ndeki Türkiye geneli katılım %86,2 oranında gerçekleşmişti. Bölgelere göre seçmen sayısı artışından seçimlerdeki oya etkisi 2018 Genel Seçimleri katılım oranına göre tahmin edilmek istenirse, 14 Mayıs’ta toplam 48.550.109 seçmenin oy kullanacağı öngörülmektedir. Bu oy kullanacak seçmen içindeki yeni seçmenin oy oranı ise %86,2 katılım olacağı varsayımı ile %7,8’dir. Bu tabloyu iki açıdan değerlendirdiğimizde en yüksek seçmen sayısına sahip İstanbul’un Türkiye geneli içindeki toplam oy oranı %18,7’dir. En çok oy oranına sahip ikinci bölge Ege olup %13,8 oy potansiyeli vardır. Üçüncü sıradaki Akdeniz Bölgesi’nin %12,6 oranında oy potansiyeli vardır.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Diğer yandan yeni seçmenlerin bölge oylarına katkısına bakılacak olunursa, İstanbul Bölgesi %1,4 oy oranı ile birinci sırada, Doğu Marmara ve Güneydoğu Anadolu ise %1,1 oy oranlarıyla ikinci sırada gelmektedir. Ege, Akdeniz ve Batı Anadolu bölgeleri ise %0,9 ile yeni seçmen oy oranlarıyla üçüncü sırada gelmektedir.
Seçmen Sayılarındaki Artış ve Oy Oranı (7 Bölge Esasına Göre)
Klasik yedi bölgeye göre %86,2 tahmini katılımla bakıldığında Marmara Bölgesi %36,9 ile en yüksek yeni seçmen oy oranına sahip bölgedir. İkinci sırada %15,5 oy ile İç Anadolu Bölgesi gelirken, üçüncü sırada %14,6 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi gelmektedir.
Yeni seçmenin yurtiçindeki toplam oy oranı %7,8’dir. Yeni seçmenin bölgelere göre oy potansiyeline bakıldığında ise birinci sırada %2,9 oy oranıyla yeni seçmen Marmara Bölgesi’nde oy kullanacaktır. İkinci sırada %1,2 oy oranı ile İç Anadolu ve üçüncü sırada %1,1 oy oranı ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde oy kullanacaktır.
Deprem Bölgesindeki Seçmen Sayılarındaki Değişim
Depremden etkilenen 10 ildeki seçmen sayısı değişimine bakıldığında Malatya (-%4,4) ve Adıyaman ( -%0,04) illerinde seçmen sayılarında azalma görülmektedir. Bu tabloya ilçeler bazında bakıldığında depremden yoğun etkilenen bölgelerdeki seçmen sayısı değişimleri daha net olarak görülmektedir. Aşağıdaki tabloda deprem bölgesi ilçelerindeki seçmen kayıpları sayısal ve oransal olarak yer almaktadır. Malatya’nın Hekimhan ilçesi %12,2 seçmen kaybıyla ilk sırada yer almaktadır. Sayısal olarak en yüksek sayıda seçmen kaybı ise 22.960 seçmenle Hatay, Antakya ilk sıradadır. İkinci sırada Malatya-Battalgazi 16.798 seçmen, Kahramanmaraş-Elbistan 8053 seçmen kaybetmiştir. Daha sonra Adıyaman-Merkez 6914 seçmen, Hatay-İskenderun 6766 ve Diyarbakır-Sur’un 6521 seçmen kaybettiği görülmektedir (Tablo 5).
Beş Büyük İldeki Seçmen Sayısı Değişimi
Beş büyükşehirdeki seçmen sayılarındaki değişme bakıldığında ise en yüksek seçmen artışı %13,3 ile Antalya seçim çevresinde yaşanmıştır. Sırasıyla Ankara 3. Bölge seçim çevresinde %11,5 oranında ve Bursa 1. Bölge seçim çevresinde ise %10,9 oranında seçmen artışı yaşanmıştır (Tablo 6).
En Çok Seçmen Artışı ve Kaybı Yaşayan İller
Bu tablodan görüldüğü üzere Şırnak, Batman, Mardin ve Şanlıurfa gibi doğu illerindeki seçmen artışları en ön sıralardadır. Tekirdağ’da %16,4, Yalova’da %14,9, Kocaeli’nde %13,5, Antalya’da %13,3 oranında yeni seçmen artışı gerçekleşmiştir (Tablo 7).
Tablo 7. En Çok Seçmen Artışı Olan Seçim Çevreleri (Oransal Farka Göre)
Aşağıdaki tabloda ise en çok seçmen artışı olan iller, sıralı olarak yer almaktadır. Sayısal olarak en çok seçmeni artan seçim çevresi 378.684 ile İstanbul 1. Bölge’dir. Sırasıyla 344.766 yeni seçmen ile İstanbul 2. Bölge ikinci sırada, 223.300 seçmen ile Antalya üçüncü sırada gelmektedir (Tablo 8). Ancak bu tabloda asıl olarak seçim çevrelerine göre yeni seçmen sayısının oransal artışının çıkarılacak milletvekili sayısına etki edeceği söylenmelidir.
Tablo 8. En Çok Seçmen Artışı Olan Seçim Çevreleri (Seçmen Sayısına Göre)
En çok seçmen kaybı yaşayan seçim çevresi ise 24.635 seçmen ile (%4,4 oranında) Malatya’dır. Ardından 4.196 seçmen ile (%4,2 oranında) Gümüşhane gelirken, Ardahan da 1.372 seçmen ile (%2 oranında) en çok seçmen kaybı yaşayan üçüncü ildir.
Genel Değerlendirme
2023 Genel Seçimleri’nin, farklı görüş ve eğilimleri içinde barındıran beş ayrı ittifak nedeniyle seçmen üzerinde bir karmaşa yarattığını düşünmek mümkündür. Bu ittifakları ortaya çıkaran, değişen seçim sisteminin yarattığı sonuçlardan biridir. Ülke barajını geçmek için partiler, aralarında ittifak yapmakta ve seçim bölgelerine göre, seçime girerek, girmeyerek, aday göstererek, göstermeyerek, stratejik ayarlamalar yapmaktadır. Bu ise geleneksel seçmen üzerinde olduğu kadar, yeni ve genç seçmenler üzerinde de etkili olmaktadır. Bu kadar karmaşık bir aday ve seçim sürecinin, vatandaşın seçme hakkını adilce kullanmasını ne ölçüde etkileyeceği tartışmalı bir konu olmaya başlamıştır. Adayların tanınırlığı, adayların seçim bölgelerini ne kadar tanıdıkları belirsiz ve ikincil önemde kalmaktadır. Bir önemli nokta ise partilerin aday belirleme süreçlerinde önseçime gerektiği kadar yer vermemeleridir. Bu oluşum, seçimlerde vatandaşın temsiliyetini de zayıflatmaya, otoriter ve anti-demokratik oluşumların güçlenmesine yaramaktadır.
Bunun yanında, değişen hükümet sistemine yeni dönemde partilerin intibakı, ittifakların çözülüp çözülmeyeceği, yürütme ve yasama organlarında farklı ittifakların hakim olması durumunda ülkeyi uzlaşmaların mı yoksa çatışmaların mı beklediği ve seçim sürecine girilirken söylemlerin yükselmesi ve gerilimin artması gibi konular da 2023 seçimlerinin üzerinde kara bulutlar olarak dolaşmaktadır.
Ülkemizin ortanca yaşı gittikçe yükselmektedir. 2022 yılı itibari ile bu 33,5’tir. 2018 yılında ise 32 idi. Gerek araştırmalarda, gerekse de sosyolojik olarak ortaya çıkan bir olgu olarak, gençlerin tercihlerinin genç liderlerden yana olduğunu söyleyebiliriz. Bu seçimde de gençlerin tercihleri, sonuçları etkileyecek kritik faktörlerden biri olarak görülmektedir.
Yukarıda yaptığımız analizde, bu etkilerin en çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ve Doğu Marmara Bölgesi’nde kendini göstereceği anlaşılmaktadır. Bunun yanında klasik bölge olarak Marmara Bölgesi’nde yeni seçmenin oyu en fazla etkili olacaktır.
Deprem bölgesinde ise seçim çevresi bazlı bakıldığında mevcut seçmenlerdeki azalma nedeniyle yeni seçmenin etkisi tam olarak görülmemektedir. Ancak iç göçe bağlı seçmen artış oranının toplam artış oranını düşürdüğü görülmektedir. Yoğun göç veren Antakya, Elbistan, Battalgazi gibi ilçelerin bulunduğu il seçim çevrelerinde parti oy dağılımlarına önemli etkileri olacaktır.
Büyükşehirlerdeki seçim çevrelerinde yeni seçmenler sonuca oldukça önemli etki edecektir. Doğu illerindeki seçmen artışını elbette sadece doğu illeriyle sınırlamak mümkün değildir. Büyükşehirlere de yayılmış nüfusun olduğu göz ardı edilmemelidir. Türkiye’de en çok Şanlıurfa kütüğüne bağlı insanların yaşadığı bilindiğinde (%3,6), Şanlıurfa’nın en çok seçmeni artan iller arasında olması da tesadüf değildir.
Son olarak YSK’nın oy kullanan seçmenlerin demografisine ilişkin paylaştığı bir veriyi burada paylaşırsak eğer; seçmenler arasında cinsiyete ve yaşa göre sandığa katılım önemli farklıklar içermektedir (Şekil 1). 50 yaş altı kadın seçmenler erkek seçmenlere göre daha yüksek katılım gösterirken 50’li yaşlardan itibaren kadın seçmenin katılımının yaklaşık 10 puan düştüğü görülmektedir. Erkek seçmenlerde ise 50 yaş altı katılımları kadınlardan daha düşük olmakla birlikte ilerleyen yaşa bağlı katılımda bir azalma görülmemektedir. Elbette ki bu sonuç çok boyutlu ele alınmalı ve nedenlerine ilişkin bilimsel çalışmalar yürütülmelidir. Ancak böyle bir bilginin ışığında 50 yaş üstü kadın seçmenlerin katılımını düşmemesi için partilerin birtakım önlemler almaları önerilebilir.
Şekil 1: 24 Haziran 2018 Seçimlerinde Seçmenin Cinsiyete Ve Yaş Aralığına Göre Seçimlere Katılımı
Kaynakça:
