Türkiye, İsveç’in NATO üyeliğini sonunda onayladı. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu’nda yapılan görüşmelerde gruplar adına söz alan milletvekilleri, partileri adına görüş bildirdi, akabinde oylamaya geçildi. Oylamada AKP, CHP, MHP ve DEVA Partisi, İsveç’in üyeliğine “evet” oyu verdi. 31 üyeli NATO ittifakında Ankara’nın da Stockholm’e onay vermesinin ardından geriye bir tek Macaristan kaldı.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, şüphesiz, 2022 yılının en önemli olayıydı. İşgalin ardından yıllardır tarafsızlıklarıyla tanıdığımız İsveç ve Finlandiya, sürdürdükleri politikalarına nokta koyarak NATO’ya başvurdular. Stokholm ve Helsinki’nin NATO üyeliklerinin onaylanması için ittifaka üye 30 ülke de bu iki İskandinav ülkesinin üyeliğini parlamentolarından geçirmek zorundaydı. Türkiye, uzun süren müzakerelerin ardından Finlandiya’nın NATO üyeliğini onaylamış fakat İsveç’in yeterli adımları atmadığını belirterek üyelik protokolünü TBMM’ye göndermemişti.
Türkiye, özellikle İsveç’in, NATO’ya üyeliğini “terör örgütlerinin misafirhanesi” olduğu gerekçesiyle reddediyor, ambargo uyguluyor. 29 Haziran 2022’deki NATO Liderler Zirvesi’nde üç ülke arasında bir üçlü mutabakat imzalandı ve Türkiye, iki ülkenin NATO’ya üyelik başvurusunu destekleyeceğini söyledi. İlk günlere göre Ankara’nın tavrında bir yumuşama gözlemlense de süreç hâlâ ittire-kaktıra ilerliyordu.
Özellikle Türkiye’nin NATO’nun bu hafta başlaması beklenen Steadfast Defender tatbikatına İsveç’in de katılımına onay vermesi olumlu bir hamle olarak değerlendirilmişti. Eski NATO Daimî Temsilcisi, emekli Büyükelçi Fatih Ceylan, YetkinReport’a verdiği demeçte, İsveç’in tatbikata katılımını şöyle yorumlamıştı:
“NATO’nun 5’inci maddesinin, yani müttefiklerden birinin saldırıya uğraması durumunda diğer hepsinin desteğini alacağı maddesinin sınanması düzeyindedir. Dolayısıyla İsveç’in de bu tatbikata katılımına onay verilmesi, ‘de jure’, yani hukuken olmasa bile ‘de facto’, yani fiilen NATO üyesi sayıldığı anlamına gelir.”
İsveç’ten ilk açıklama
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson X hesabından yaptığı açıklamada, Türkiye’ye teşekkür etti ve şunları yazdı: “Bugün NATO’ya tam üye olmaya bir adım daha yaklaştık. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun, İsveç’in NATO’ya katılımı oylaması olumlu sonuçlandı.”
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeff Flake de X hesabından bir paylaşım yaptı.
İlk resmî adım aralık ayında atıldı
İsveç’in NATO’ya üyeliği konusunda ilk adım 26 Aralık’ta atıldı. İsveç’in NATO’ya katılım protokolünün uygun olduğuna dair yasa teklifi, TBMM Dışişleri Komisyonu’nda kabul edildi. Oylamada AKP, CHP ve MHP’li vekiller “evet” oyu kullandı. İYİ Parti ve Saadet Partisi “hayır” oyu kullanırken, DEM Partili vekiller ise oylamaya katılmadı.
Tek eksik halka Macaristan
Türkiye’nin onay vermesinin ardından gözler Macaristan’a çevrildi. Artık gözler Macaristan lideri Viktor Orban’ın ağzından çıkacak kararda. Macaristan Parlamentosu’nun şu an kış arasında olduğu düşünülürse, Türkiye’nin de attığı bu adımın ardından, şubat ortasında toplanacak ve bu konuyu ele alacak.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban, bugün (23 Ocak) sosyal medya hesabından bir paylaşım yaptı ve İsveç’in NATO üyeliğini görüşmek üzere İsveçli mevkidaşı Ulf Kristersson’a davet mektubu gönderdiğini söyledi.
Macaristan, Finlandiya’nın üyeliğine de Türkiye’nin “evet” demesinden 10 gün sonra onay vermişti.
F-16’lar gelecek mi?
İsveç’in NATO üyeliği ile Türkiye’ye F-16 satışı arasındaki bağ herkesin malumu. AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 6 Aralık’ta Katar dönüşü uçakta gazetecilere yaptığı açıklamada, İsveç’in NATO’ya üyelik protokolünü parlamentoya sevk ederek görevini yaptığını söylemiş ve ABD’nin de F-16 satışını eş zamanlı olarak Kongre’den geçirmesi çağrısında bulunmuştu.
Kongre’nin ve senatörlerin isteği ise netti: “İsveç’in NATO üyeliği protokolünü TBMM’de onaylayın.”
16 Aralık’ta ABD Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Erdoğan arasında yapılan görüşmede de F-16’lar ve İsveç konusu gündeme gelmiş, Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada Türkiye’nin “NATO’da birlikte işlerliğinin geliştirilmesinin” ele alındığı kaydedilmişti.
İsveç’e onay verilmesinin ardından gözler Biden hükümetinde olacak.
Ne olmuştu?
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 29 Haziran’da Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö ve İsveç Başbakanı Magdelena Andersson, İspanya’nın başkenti Madrid’deki NATO Liderler Zirvesi öncesinde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in ev sahipliğinde bir araya gelmiş ve görüşmelerin ardından üçlü mutabakat metni imzalanmıştı. Böylece Türkiye, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelik başvurusunu destekleyeceğini belirtmişti.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğinin onaylanması için üye ülkelerin bu kararı parlamentolarında kabul etmesi gerekiyor. Bu süreç devam ederken, Ankara’dan gelen açıklamalarda Stokholm ve Helsinki hükümetlerinin bu mutabakattaki maddelere uymadığı aktarılmıştı.
İsveç hükümetinin de 6 Ekim’de Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na bir mektup gönderdiği ortaya çıkmıştı. Reuters haber ajansının özel haberinde, Stokholm hükümetinin Ankara’ya iki sayfalık bir mektup ilettiği ve mektupta Türkiye’nin NATO üyeliği konusundaki endişelerini gidermek için PKK’ya karşı terörle mücadele çabalarının hızlandırılması dahil olmak üzere somut adımlar atıldığı belirtilmişti. İki sayfalık bu mektupta, İsveç’in haziran ayında imzalanan anlaşmaya tümüyle bağlı kaldığına dair 14 farklı örnek de verilmişti.
Bu gelişmelerin ardından Ankara, İsveç’ten terörle mücadele konusunda da daha sert adımlar atmasını istiyordu. İsveç’te, Türkiye’nin bu isteği ile doğru orantılı olarak terörle mücadele kanunlarını sıkılaştıran ve terör faaliyeti yürüten grupların örgütlenme hürriyetini kısıtlamaya olanak sağlayan bir anayasa değişikliği 1 Ocak’ta yürürlüğe girdi. Bu yasa ile PKK üyelerinin yargılanması daha kolay olacak. Ankara hükümeti, söz konusu yasadan memnun olsa da bu yasanın pratikteki etkisini de gözlemliyor.
Türkiye, bu sürecin başında İsveç’ten 33 kişinin iadesini istedi. Daha sonra bu sayı ilk olarak 45’e, sonra da 73’e çıktı. Ankara, “terörist” olarak gördüğü bu kişilerin Türkiye’ye deport edilmesinde ısrarcıydı.
