Ünlü futbolcu Batuhan Karadeniz, jet sosyete Mehmet Ali Erbil ve iş insanı Serdar Ortaç hepsi yasadışı bahis oynatan firmaların reklamını yaptıkları için savcılıkta. Peki televizyondaki reklam panolarını ne yapacağız? Yayıncı mı, yayınlayan mı suçlu? Maçlardaki bahis reklamları engellenebilir mi? Sektörde bilinen ve yayıncılıkta bilgisi olan iki farklı kişiye sordum.
Geçtiğimiz günlerde Türkiye A Milli Futbol Takımı’nın Karadağ’a konuk olduğu UEFA Uluslar Ligi grup müsabakasını izlemişsinizdir. Zaten reyting ölçümlerine göre her üç hanenin ikisinde milli maç izlenmiş.
Müsabakanın yayıncısı TV8’in sahibi Acun Ilıcalı’ya ve kanalına İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma açıldı. Konunun iki boyutu var. Acun Ilıcalı bu illegal bahis sitelerinin reklamlarını bilerek mi yayınladı yoksa Ilıcalı’nın da X hesabında söylediği gibi; Karadağ Futbol Federasyonu ülkemizde yasak olan illegal bahis şirketleri ile lokalde yayınlamak üzere reklam anlaşması mı imzaladı?
Öncelikle reklamcılıkta “Arttırılmış gerçeklik (Augmented Reality)” veya sanal reklamcılık nedir ona bir bakalım
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte lokal reklamcılık da atılım yaptı. Şöyle ki siz bir maçı stadyumda izlerken, saha kenarındaki reklam panoları ile TV’de gördüğünüz reklam panolarını farklı göreceksiniz. Hatta ABD’deki NFL maçlarında izlediğiniz eyaletten, şehre kadar reklam panoları lokale hitap edecek şekilde sunulur.
Sanal reklamcılık örneğini buradan izleyebilirsiniz:
Türkiye’de bu mevzuya ilk olarak İspanya LaLiga maçlarını takip ederken denk geldim. Desteklediğim takım Athletic Bilbao deplasmanda Sevilla ile karşılaşıyordu. Ekonomik güçlükler çektiğini okuduğum Sevilla’nın reklam panolarında Türkiye’de illegal kabul edilen bahis şirketlerinin Türkçe reklamlarını görmeye başladığımda çok şaşırmıştım: “Koskoca Sevilla’ya bak… Saçma sapan bahis reklamları almışlar” diye düşünmüştüm. İspanya LaLiga’nın yayıncısı S Sport sonradan bu tarz reklamları bir şekilde engelledi.
Daha çok stüdyo yayınlarında tecrübesi olan ve büyük bir kanalda çalışan yayıncılık konusunda bilgili birinden görüş aldım. Kurumunu zor durumda bırakmamak adına isminin yayınlanmasını istemediği için yazı boyunca kendisinden “Mehmet” adıyla söz edeceğim. Görüş aldığım diğer kişi ise Avrupa maçları dahil Türkiye’de birçok canlı maç yayınında görev aldı. İsmini vermek istese de şahsı korumak ve çalıştığı kuruma zarar vermemek adına “Ahmet” adını kullanacağım.
Bu reklamlar yayına çıkmadan engellenebilir mi?
M.: Bunları engellemek bildiğim kadarıyla mümkün değil. Stadyum gelirleri takımların kendi gelirleri oluyor. Ancak iki federasyon veya kulüp arasında bir anlaşma yapılırsa mümkün. Yayınlanacak yer derse: “Bu reklamlar bizde yasak yayınlamayalım” diye o şekilde bir ihtimal engellenebilir. Fakat kulüpler ve federasyonlar bu reklam modeli ile para kazanıyorlar.
UEFA bazı reklamları denetliyor. Mesela terör ile bağıntılı veya gayriahlaki reklamlara izin vermiyor. Ama tüm dünyada serbest olup senin kanunlarına göre suç kabul edilen bir reklama karışmıyor.
Tek çözüm ise blurlamak (görüntünün buzlanması). Track motion (hareketli nesneyi takip etmek) yapılabilir. Çok zor bir iş. Bir diğer çözüm de UEFA’ya durumu yazmak ama her ülkenin durumu farklı olduğu için o zaman da işin içinden çıkılmaz. Senelerdir Türkiye Milli Takımı’nın maçlarında yayıncıdan bağımsız olarak başka illegal bahis firmalarının da reklamı yapıldı.
Medyascope'un günlük e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her gün mail kutunuzda.
Aynı soruya Ahmet Bey ise farklı bir cevap verdi ve bu tarz reklamların engellenmesinin çok kolay olduğunun özellikle altını çizdi
A.: Yayınlayacağınız bu tarz futbol maçları reklamlı veya reklamsız olarak iki seçenekle satışa sunuluyor. YouTube Premium’a üyelik gibi düşünebilirsiniz. Aslında son dönemde illegal bahis haberleri çok gündemde olduğu için bu konu tekrar önümüze geldi.
UEFA’nın organizasyonları olan Şampiyonlar Ligi’nde bu tarz problemler olmuyor. Her adımınız yayın kitapçığında yazar. Problem bu tarz maçlarda çıkıyor.
Çok ciddi rakamlar var. Bir tane maç için 20 bin dolarlık reklam maliyetinin 500 bin dolara satıldığını duydum. Çok ciddi paralar dönüyor bu mevzularda. Bu bahis siteleri boşluk bulup çok abarttılar.
Aslında maçı çeken yayıncının (rejinin) reklam ile hiçbir ilgisi yoktur. Televizyonculukta bir terim var: “Perdeleme Sistemi” diye. Mesela oradan yayın illegal bahis reklamları ile geliyorsa, perdeleme sistemi ile çıkışı problem olmayacak bir reklama dönüştürerek verebilirsiniz.
Şu kısmı anlamıyorum… Exxen ve TV8’e PSV-Galatasaray maçının reklam panolarında yayınlanan illegal bahis şirketi reklamları için ceza kesilmişti. “Mehmet Bey” size göre engellenemez bir şey ise kanallara neden ceza kesildi?
M.: Onu kimse anlayamadı. Acun Ilıcalı X hesabında anlattı: “Bu konunun bizimle ilgisi yok. Yayıncıdan kaynaklı bir problem”
Bu fotoğrafta da görüldüğü üzere 16 Kasım 2021 tarihinde gerçekleşen TRT yayınında da olduğu gibi. pic.twitter.com/4MNl5K3oP4
— Acun Ilıcalı (@acunilicali) November 19, 2024
Hatta yakın tarihli devlet kanalı TRT’de yayınlanan bir milli maçta spiker arkadaşlar da söyledi: “Bu reklamları engelleyemiyoruz, yayıncıdan kaynaklı” diye.
Bu bir iç işleyiş ve yayınlayan ülkenin federasyonuna karışamazsınız. “Girmeyin bu reklamları deseniz. Biz bu işten para kazanıyoruz” cevabını verirler ve devam ederler.
“Tamam bu reklam ücretlerini biz karşılayalım deseniz.” Onda da bu bahis firmaları ile yaptıkları anlaşmaları bozmaları gerekiyor… O ülkelerde de yasal olan sizde yasal değilse onun önüne geçmeniz çok zor.
İllegal bahis reklamları voleybol maçlarında da başka organizasyonlarda da oluyor. Son zamanlarda illegal bahis tekrar gündeme gelince insanlar milli maçtaki olaya dikkat kesildi.
Kısacası çok karmaşık bir konu ve her ülkenin kanunu farklı. Uluslararası toplumda yasaklananlara UEFA engel oluyor ama tüm dünyada yasal olan bir konuda, sizin ülkenizdeki kanunlara göre hareket etmezler.
“Ahmet Bey” sizin söylediğinize göre bu illegal bahis reklamları engellenebilirdi. Neden engellemiyorlar?
A.: Bu reklam modeli hep vardı. Birçok ülkeye yayın yapıyorum/yaptım. Ülkelere giden tüm reklamları istedikleri bir reklam ile değiştirebilirler. Mesela, yayının iki çıkışından orijinal çıkışını alırsanız istediğiniz reklamı kullanabilirsiniz ve bunu da firmaya söyleme zorunluluğunuz yoktur.
Daha da konuyu açmak için bir örnek vereyim ama kullanacağım rakamlara çok takılmayın. Athletic Bilbao – Sevilla maçını yayıncıdan 500 bin liraya aldığını varsayalım siz Türkiye içine vereceğiniz reklamlar ile bu müsabakanın yayını için harcadığınız parayı rahatça çıkarabilirsiniz.
Kısaca özet geçmem gerekirse, şartlar ne olursa olsun, ister sanal reklam ister stadyumda canlı reklam panolarında reklamlar yayınlansın, engellemek ellerindeydi. Yılların yayıncısı olarak elimizden bir şey gelmiyordu denmesine inanamıyorum.
Yayıncılık konusunda engin bilgilere ve tecrübelere sahip iki “özel” kişiden iki farklı görüş aldım. Naçizane görüşüm, illegal bahis şirketlerinin döndürdüğü paraları düşününce her türlü cezayı kabul edebilecekleri. Lakin diğer bir yandan da dev TV medya kuruluşlarının bu tarz küçük hesaplara girme ihtimalleri yakıştırmıyorum.
Bu konunun yorumunu siz değerli okuyuculara bırakıyorum…
Doğa Üründül’ün diğer yazılarına buradan ulaşabilirsiniz.