Fransızlar’ın lider arayışı (1): Adaylar, vaatleri ve muhtemel seçim senaryoları

Mehmet Yaşar Altundağ, Paris’ten bildiriyor.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali hem dünyada hem de Avrupa’daki tüm dengeleri değiştirmiş durumda. Avrupa’nın ikinci büyük ekonomisi, Avrupa Birliği’nin (AB) tek Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) daimi üyesi ve 2022’nin ilk dönem Avrupa Konseyi Başkanı Fransa, hem kendisinin hem dünyanın geleceği açısından oldukça önemli bir seçime gidiyor. Medyascope’un “Fransızlar’ın lider arayışı” serisinin ilk bölümünde Fransa’daki seçimler ile ilgili bilmeniz gerekenleri derledik.

Seçimler, iki yıl boyunca etkisini hissettiren koronavirüs salgını, Fransa’yı esir alan İslam ve göçmenlik tartışmaları, Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaş gibi ulusal ve uluslararası krizlerin gölgesinde düzenlenecek. 48 milyon Fransa vatandaşı, 10 Nisan Pazar günü sandığa giderek 12 aday arasından yeni liderini seçecek. İlk turda hiçbir aday yüzde 50’nin üzerinde oy alamazsa seçmenler, 24 Nisan Pazar günü bir kez daha sandık başında olacak.

Fransa’da seçim sistemi

Fransa, yarı başkanlık sistemiyle yönetiliyor. 2000’deki değişikliğin ardından seçilen her başkan beş yıl görev yapıyor. Bir adayın seçimlerin ilk turunda başkan seçilebilmesi için oyların yarısından fazlasını alması gerekiyor. Ancak bu ihtimal kuvvetli olmadığı için seçimlerin ikinci tura kalmasına kesin gözüyle bakılıyor. Seçimi kazanan aday, görevine 13 Mayıs’ta başlayacak.

Adayların resmî olarak seçim yarışına dahil olması için 40 binden fazla seçilmiş kamu görevlisi arasından (belediye başkanı, parlamento üyesi vs.) en az 500 çalışanın imzası gerekiyor. Bu seçimlerde söz konusu şartı yerine getiren 12 aday mevcut. Bu 12 adayın dördü kadın. Adayların ideolojik yelpazesini değerlendiren siyaset bilimcilere göre 12 adaydan üçü aşırı sağcı, yedisi solcu, biri muhafazakâr ve biri de merkezde konumlanıyor.

Adaylar kimler?

• Anne Hidalgo (Paris Belediye Başkanı, Parti Socialiste, Sosyalist Parti)
• Emmanuel Macron (Fransa Cumhurbaşkanı, La République en Marche, İlerleyen Cumhuriyet)
• Éric Zemmour (Reconquête, Yeniden Fetih)
• Fabien Roussel (Parti Communiste Français, Fransız Komünist Partisi)
• Jean Lassalle (Résistons, Direniş Partisi)
• Jean-Luc Mélenchon (La France insoumise, Boyun Eğmeyen Fransa)
• Marine Le Pen (Rassemblement National, Ulusal Cephe)
• Nathalie Arthaud (Lutte Ouvrière, İşçi Direnişi)
• Nicolas Dupont-Aignan (Debout la France, Ayağa Kalk Fransa)
• Philippe Poutou (Nouveau Parti Anticapitaliste, Yeni Antikapitalist Parti)
• Valérie Pécresse (Île-de France Bölgesi Başkanı, Les Républicains, Cumhuriyetçiler)
• Yannick Jadot (Europe Ecologie Les Verts, Yeşiller)

Öne çıkan ve anketlerde üst sıralarda yer alan adaylar ise şu isimler: Emmanuel Macron, Marine Le Pen, Jean-Luc Mélenchon, Eric Zemmour ve Valérie Pécresse.

Anketlerde son durum ne?

Anketlere göre mevcut devlet başkanı Macron üstünlüğünü koruyor ve ikinci tura kalmasına kesin gözüyle bakılıyor. Marine Le Pen yüzde 20 civarındaki oyuyla ikinci sıradaki yerini sağlamlaştırmış durumda. Son anketlere göre seçimlerin sürpriz ismi Éric Zemmour’ın oyları gerilemeye başladı. Tecrübeli siyasetçi Mélenchon ise Marine Le Pen ile arasındaki farkı kapatmaya çalışsa da yüzde 15-16 civarında oy alarak ikinci tura kalamayacak gibi.

Savaşın ardından Macron’a verilen destek arttı

Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaşın ardından yaşanan süreçte Macron’a yönelik desteğin yüzde 5-6 civarında arttığı belirtiliyor. Analistlere göre seçmenler, uluslararası krizin getirdiği belirsizlik karşısında hali hazırda görevde bulunan tecrübeli başkana yönelmiş olabilir. Ayrıca Macron’un savaşı önlemek ve sonlandırmak için yaptığı ziyaretlerin de seçmenlerde karşılık bulduğu yorumları yapılıyor. 

İkinci tura kalması beklenen adaylar

POLITICO’nun son dönemdeki anketleri üzerinden elde edilen veriler, bir önceki seçimde olduğu gibi ikinci turda Macron ile Le Pen’in yarışacağını öngörüyor. Ankete göre iki isim arasındaki yarışı oyların yüzde 56’sını alan Macron kazanıyor. Düşük bir ihtimal olsa dahi Macron’un rakibi Mélenchon veya Cumhuriyetçilerin adayı Pécresse olursa Macron, daha büyük bir farkla seçimi kazanabilir.

Peki bu adayların siyasi kariyerleri kısaca nasıl şekillendi ve seçimlerde ne vaat ediyorlar?

• Emmanuel Macron

Fransa’nın mevcut başkanı Emmanuel Macron, 2017 yılında başkan seçilmeden önce de başarılı bir profile sahipti. Sciences Po ve École Nationale d’Administration (ENA) gibi ülkenin en elit okullarından mezun Macron, 2012-2017 yılları arasında iktidarda bulunan Sosyalist Parti’ye önce danışman olarak göreve başladı ve ardından Ekonomi Bakanlığı’na kadar yükseldi. Daha sonra ise kendi kurduğu La République en Marche (LREM, İlerleyen Cumhuriyet) partisiyle beraber çok hızlı şekilde Fransa’nın liderliğine uzanan yolu açmayı başardı.

Kendisini ideolojik açıdan merkezde konumlandıran Macron, Fransa ekonomisini canlandırmak ve daha rekabetçi hale getirmek için uygulamaya çalıştığı liberal politikalarla biliniyor. Siyasi kariyerine Sosyalist Parti’de başlamasına rağmen Macron, sosyal politikalara ayrılan bütçeyi azaltmak, emeklilik yaşını 65’e yükseltmek ve işçi haklarını düzenleyen yasaları esnetmek istiyor. Macron bu politikalarla Fransa’nın uzun yıllardır süren yüksek işsizlik ve genç işsizlik sorununu çözmeyi hedefliyor. Ancak aynı politikalar, çalışanları sömürülmeye daha açık bir pozisyona getirdiği için özellikle sol siyasetten tepki çekiyor.

Macron’un siyaset anlayışı kelimenin tam anlamıyla toplumun her kesiminden oy alabilmeye dayanıyor ve seçim politikalarını buna göre inşa ediyor. Macron, iklim krizine karşı ekonominin karbonsuzlaştırılmasından, ülkeye giren göçmen sayısını kontrol etmek için sınırları güçlendirmeye ve İslamofobi’yle mücadeleye kadar geniş bir ajandaya sahip. Örneğin geçen seneki yerel seçimlerde Yeşiller ciddi bir başarı kazanmıştı. Lyon, Bordeaux ve Strazburg gibi büyük şehirlerin belediyelerini Yeşiller kazanmıştı. Bunun üzerine Macron, iklim krizine karşı daha kapsamlı politikalar üretilmesini isteyen seçmenleri kazanmak için benzer politikaları birtakım farklarla partisine adapte etti. Macron, Yeşil ve sol siyasetin aksine nükleer enerjiyi Fransa’nın geleceği ve karbonsuzlaşması için önemli bir teknoloji olarak görüyor. Mélenchon ve Yannick Jadot gibi adaylar ise Fransa’nın nükleer enerjiyi terk etmesi gerektiğini savunuyorlar.

• Marine Le Pen

Siyasi kariyerine babasının kurduğu Front National’da (FR) başlayan Marine Le Pen, 25 yıllık siyasi hayatıyla seçimlerin en tecrübeli adaylarından biri. 2017’deki ikinci tura kalarak büyük bir başarıya imza atan Le Pen, aşırı sağcı ve muhafazakâr bir siyasetçi olarak bilinse de son yıllarda kendi pozisyonunu biraz daha merkeze taşıma ve siyasi imajını yumuşatmak için çabalıyor.

Marine Le Pen’in gündeme getirdiği iki önemli konu var. Bunlardan biri göçmenler, diğeri ise kendi tabiriyle “bozulmuş siyasi elitlerin unuttuğu işçi sınıfının sorunları”. Le Pen, göçmenler konusunda uzun yıllardır sert tutumuyla biliniyor ve iktidara geldiğinde “sıfır göçmen politikası” uygulamak istediğini söylüyor. Le Pen’in göçmenler konusunda hayata geçirmek istediği somut politikaların bir kısmı şöyle:

• Aile birleşimini kaldırarak daha fazla göçmen alımını engelleme,
• Sınırlardaki asker ve polis sayısını arttırma,
• Özellikle kuzey ve güney sınırlarından ülkeye girişleri engellemek için sınırlara duvar inşa etme,
• Referandum düzenleyerek göçmen meselesini ulusal bir sorun olarak tanımlama,
• Fransa’dan geri yollanan kaçak göçmenleri ülkesine kabul etmeyen ülkelerle diplomatik ilişkileri kesme,
• Sosyal yardımlar konusunda Fransızları önceleme.

Marine Le Pen ayrıca akaryakıt ve gelir vergisi gibi özellikle işçi sınıfının alım gücünü düşüren vergileri kaldırarak bu kesimden aldığı oyları artırmayı hedefliyor. Macron gibi siyasetçilerin Paris’te yaşayan elitleri temsil ettiğini savunan Le Pen, kendisinin küçük şehirlerdeki Fransızlar’ın sesi olduğunu söylüyor. Marine Le Pen, Avrupa Birliği konusundaki duruşuna ise biraz yumuşattı. 2000’li yılların başında AB ve Eurozone’dan (euro para biriminin kullanıldığı bölge) çıkmayı teklif eden Le Pen, “Frexit” ibaresini artık daha az kullanıyor. AB ve Brüksel’e yönelik eleştirileri ise devam ediyor.

• Jean-Luc Mélenchon

Boyun Eğmeyen Fransa’nın lideri Jean-Luc Mélenchon, Fransa siyasetinin en renkli ve etkili isimlerinden biri. 68 kuşağının bir parçası Mélenchon’un siyasete aktif katılımı da bu dönemde başladı. Uzun yıllar Sosyalist Parti ve Sol Parti’de senatörlük ve bakan yardımcılığı gibi görevler üstlendikten sonra 2017’de liderliğini üstlendiği partisini kurdu.

Kendisini mevcut siyasetçilerin yozlaşmışlığının dışında, alternatif bir siyasetçi olarak gösteren Mélenchon, özellikle gençlerden destek alıyor. Mélenchon, programıyla beraber Fransa için yepyeni bir siyaset anlayışı öneriyor. Bu yüzden destekçileri onu Fransa’nın sorunları için en gerçekçi çözüm üreten siyasetçi olarak görse de birçok seçmen kendisini oldukça radikal buluyor. Mélenchon’un önerdiği bazı politikalar şöyle:

1. Oy verme yaşını 16’ya indirmek, altıncı Cumhuriyet’e geçerek şimdiki cumhurbaşkanının yürütme yetkilerini kısıtlamak ve yeni anayasa hazırlamak için bir halk meclisi kurmak.
2. Mélenchon, Fransa’nın NATO’dan çıkması gerektiğini savunuyor fakat AB’ye karşı duruşu 2017 yılındaki kadar radikal değil. AB’den çıkıp çıkmamak konusunda yayımlanan son programı muğlak ifadeler taşıyor.
3. Mélenchon, asgari ücreti bin 400 euro’ya çıkartarak yaklaşık 200 euro’luk bir ücret artışını savunuyor. Macron’un aksine emeklilik yaşının 60’da kalması gerektiğini söylüyor.
4. Mélenchon’un programı, Fransa’nın nükleer enerjiden vazgeçmesini de öngörüyor.
5. Mélenchon’un sosyal ve politik önerileri ciddi karşılık bulsa da nükleer enerjiden vazgeçilmesi ve NATO’dan çıkılması gerektiğini dile getirmesi merkez seçmende tedirginlik yaratıyor. Özellikle Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Mélenchon’un enerji ve güvenlik politikalarının sorgulanmasına sebep oldu.

• Éric Zemmour

Seçimlerin en büyük sürprizi Éric Zemmour olarak görülmekte. Siyasi kariyeri bulunmayan ve televizyonlarda yorumculuk yapan gazeteci Éric Zemmour’un son bir aya kadar Macron’un en büyük rakibi olacağı düşünülüyordu.

Zemmour, Fransa siyasetine söylemleri ve politika önerileriyle bir bomba gibi düştü. Aşırı sağcı Zemmour, göçmenler ve Müslümanlar konusunda Marine Le Pen’den bile daha sert bir tutum alıyor. Partisinin ismini Reconquête (Yeniden Fetih) koyan lider, Fransa’nın değerlerinin Müslümanlar ve göçmenler tarafından rehin alındığını, Avrupa’nın ise İslam’ın işgali altında olduğunu söylüyor.

Söylemleri nedeniyle birkaç kez de nefret suçu cezasına çarptırılan Zemmour, kampanyasının temeline göçmen ve İslam karşıtlığını koyuyor ve güvenlik politikalarının artırılması gerektiğini söylüyor. Kamunun her alanında (okullar, üniversiteler) başörtüsünün yasaklanmasını gerektiğini söyleyen Zemmour, Fransız değerlerini kabul etmeyenlerin sınır dışı edilmesini gerektiğini savunuyor.

Zemmour’un oyları, genellikle Marine Le Pen’in merkeze yaklaşmasından rahatsızlık duyan seçmenlerden ve 2015’den beri Fransa’nın maruz kaldığı terör saldırıları nedeniyle radikalleşen gruplardan geliyor. Yine de son zamanlarda Zemmour’un seçmenleri kendisinin başkanlığı kazanamayacağına ikna olmuş olacak ki Marine Le Pen’e doğru bir kayış gözüküyor.

Peki seçmenler ne istiyor?

Araştırma kurumu IPSOS ve prestijli Fransız gazetesi Le Monde’un beraber hazırladığı 28 Mart tarihli bir anket, seçmenler için en önemli konunun ekonomi olduğunu ortaya koyuyor. Seçmenlere, “Oy verirken hesaba kattığınız en önemli üç mesele nedir?” diye sorulduğunda seçmenlerin yüzde 57’si satın alma gücü diyor. Ardından gelen yüzde 24 oranında emeklilik, yüzde 19 oranında sosyal eşitsizlik ve yüzde 9 oranında işsizlik gibi ekonomiyle bağlantılı konuları öne çıkaran yanıtlar, ekonominin Fransa halkı için ne kadar belirleyici olduğunu gösteriyor. 

Salgının etkisiyle beraber seçmenlerin en çok önemsediği ikinci konu sağlık sistemi olurken IPSOS-Le Monde araştırmasının ortaya çıkardığı bir başka şaşırtıcı konu, seçmenlerin iklim krizini en önemli üçüncü konu olarak görmesi. Bu faktörün Macron başta olmak üzere birçok siyasetçinin parti politikasına yansıdığı da görülmekte. Yeşiller’in adayı Yannick Jadot’un oyu yüzde 6-7’yi aşamasa da Mélenchon ve Macron’un ajandasında iklim krizine yönelik çok fazla politika var.

1900’lerden beri Fransa’nın ortalama sıcaklıkları. Verilerin de gösterdiği üzere yüksek sıcaklıklar, Fransa’nın “yeni normali” olmuş durumda.

Seçmenlerin önemsediği diğer kritik konular ise yüzde 24 ile göçmenlik sorunu ve yüzde 23 ile Ukrayna savaşı.

Avrupa’da savaş, Fransa’da seçim: Fransa 10 Nisan’da, Rusya-Ukrayna savaşı gölgesinde sandığa gidecek