İsmailağa Cemaati’nin hayatını kaybeden lideri Mahmut Ustaosmanoğlu kimdir? İsmailağa Cemaati neden sıkça siyasetle birlikte anılıyor?

İsmailağa Camisi imamlığından emekli olduktan sonra kamuoyunda Nakşibendiliğin İsmailağa Cemaati’nin lideri olarak tanınan Mahmut Ustaosmanoğlu, 93 yaşında hayatını kaybetti. Ustaosmanoğlu, İsmailağa Cemaati ve Nakşibendi çevrelerinde Mahmut Hoca, Mahmut Efendi veya Efendi Hazretleri olarak çağrılıyordu.

Bir süredir yoğun bakımda tedavi altında olan Ustaosmanoğlu’nun vefatını torunu Muhammed Fatih Ustaosmanoğlu sosyal medya hesabından, “Mahmud efendi hazretleri dedem hazreti Allah’a vasıl oldular” sözleriyle duyurdu.

Mahmud efendi hazretleri dedem hazreti Allah’a vasıl oldular

— Muhammed Fatih Ustaosmanoğlu (@mfustaosmanoglu) June 22, 2022

Son 20 yıldır sağlık durumu kötüleşen ve Alzheimer hastalığıyla mücadele ettiği ileri sürülen Ustaosmanoğlu, özellikle 1980’den itibaren İsmailağa Cemaati çevresinde işlenen cinayetlerle, 2000’li yıllarda ise İsmailağa Cemaati’nin siyasetle ilişkilerinin kamuoyuna yansımasıyla gündeme gelmişti.

İsmailağa Cemaati lideri Mahmut Ustaosmanoğlu kimdir?

1929’da Trabzon’un Of ilçesine bağlı Tavşanlı Köyü’nde doğan Ustaosmanoğlu, imamlık yapan babasının etkisiyle 10 yaşında hafız oldu. Medrese eğitiminin ardından, 16 yaşında imamlık yapmaya ve dersler vermeye başladı.

Ustaosmanoğlu’nun hayatı 23 yaşındayken (1952) Ahıskalı Ali Haydar Efendi’yle (Ali Haydar Gürbüzler) tanışmasıyla değişti. Nakşibendi şeyhi Ali Haydar Efendi’nin talebesi olan Ustaosmanoğlu, 1954’te İstanbul’da Fatih-Çarşamba’daki İsmailağa Camisi’nin imamı olarak görevlendirildi.

1960 yılında Ali Haydar Efendi’nin ölümünün ardından Ustaosmanoğlu, Nakşibendi camiasında mürşidi Ali Haydar Efendi’nin yerini aldı ve daha önemli bir figüre dönüştü.

Aynı dönemde İskender Paşa Cemaati’nin imam-hatibi olan Mehmed Zahid Kotku’nun başında olduğu İskender Paşa Cemaati’yle ihtilafa düşmemeye özen gösteren Mahmut Ustaosmanoğlu, Kotku’nun ölümünden sonra İskender Paşa Cemaati’nin başına Prof. Dr. Mahmut Esad Coşan’ın geçmesiyle, daha bağımsız bir çizgi izlemeye başladı.

Ustaosmanoğlu, 1954’te başladığı İsmailağa Camisi imamlığı görevini emekli olduğu 1996 yılına dek sürdürdü. Ustaosmanoğlu’na hürmet eden kişilerden oluşan ve 1980’ler itibarıyla kurumsallaştığı düşünülen cemaate ismini veren de Ustaosmanoğlu’nun görev yaptığı İsmailağa Camisi oldu.

Hoca-talebe ilişkilerindeki disiplinle tanınan İsmailağa Cemaati, mensupları açısından gündelik yaşamın her alanını düzenlemeye çalışan bir yaklaşıma sahip. Özellikle cemaate mensup erkekler, sakal bırakıp sarık ve cübbe kullanma zorunluluğu yüzünden kolaylıkla diğer cemaatlerin mensuplarından ayırt edilebiliyor.

İsmailağa Cemaati ve Ustaosmanoğlu, cemaat içi ve dışı çekişmelerden kaynaklandığı sanılan birçok olayla gündeme geldi:

• 1982’de Üsküdar Müftüsü’nün öldürülmesi: 5 Temmuz 1982’de, Üsküdar’daki Namazgâh Camisi yakınlarındaki bir inşaatta, Üsküdar Müftüsü Hasan Ali Ünal’ın cesedi bulundu. Silahlı saldırı sonucu öldürüldüğü anlaşılan Ünal’ın ölümünde, İsmailağa Cemaati’nin parmağı olduğu kanısıyla soruşturma başlatıldı ve aralarında Mahmut Ustaosmanoğlu’nun da bulunduğu isimler İstanbul 1 No’lu Sıkıyönetim Mahkemesi’nde yargılandı. İddiaya göre Mahmut Ustaosmanoğlu, İsmailağa Cemaati’nin faaliyetlerini engellemeye çalışan Üsküdar Müftüsü Hasan Ali Ünal’ın katli yönünde fetva vermiş, cinayetin faili olduğu sanılan Hamza Akdağ bu fetva üzerine Ünal’ı öldürme planı yapmıştı. İran’a kaçtığı düşünülen Akdağ’ın dosyası ayrıldı ancak cinayetin diğer iki zanlısı müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Cinayet zanlılarının “fetva aldıklarını” söylediği Mahmut Ustaosmanoğlu ise beraat etti.

• 1998’de Ustaosmanoğlu’nun damadının öldürülmesi: Mahmut Ustaosmanoğlu’nun damadı Hızır Ali Muratoğlu, 1991’de Fatih’teki Çukurbostan Camisi’nde imamlık görevine başladı. Muratoğlu, 1998’de, görev yaptığı camide cemaatle sohbet ettiği sırada öldürüldü. Yanına yaklaşan cübbeli ve sarıklı bir kişi, altı el ateş ederek Muratoğlu’nu öldürdü. 2001’de İsmailağa Cemaati mensubu başka kişileri de öldürdüğü belirlenen Ufuk Salih Hantal’ın Muratoğlu cinayetinin de faili olduğu 2001’de anlaşıldı. Ancak İsmailağa Cemaati mensupları ve birçok cemaat çevresi, aslında cinayetin aydınlatılamadığını düşünüyor. Bazı kesimlerse cinayetin cemaat içi çekişmelerden kaynaklanmış olabileceğini öne sürüyor. Hızır Ali Muratoğlu’nun, kayınpederi Mahmut Ustaosmanoğlu’nun ardından İsmailağa Cemaati’nin başına geçmesi bekleniyordu.

• 2006’da cemaatin ileri gelenlerinden Bayram Ali Öztürk’ün İsmailağa Camisi içinde bıçaklanarak öldürülmesi: İsmailağa Cemaati içinde “Mektubatçı Bayram Hoca” olarak tanınan Bayram Ali Öztürk, 3 Eylül 2006 tarihinde İsmailağa Camisi’nde verdiği bir sohbet sırasında, Mustafa Erdal isimli biri tarafından bıçaklanarak öldürüldü. Öztürk’ü öldüren Mustafa Erdal da camide linç edildi. Öztürk’ün öldürülmesi Ergenekon soruşturmaları kapsamında da incelenmiş, ilerleyen yıllarda aynı cinayet FETÖ soruşturmalarına da konu olmuştu.

İsmailağa Cemaati’nin siyasetle ilişkileri

Selin Ongun’un gerçekleştirdiği 2010 tarihli söyleşide Mahmut Ustaosmanoğlu’nun yeğeni Saadettin Ustaosmanoğlu şöyle diyordu:

“Bugüne kadar Efendi Hazretleri’ne (Mahmut Ustaosmanoğlu’na) bütün parti liderleri gelmiştir. Demirel gelmiştir, Türkeş gelmiştir, Muhsin Yazıcıoğlu gelmiştir, Ecevit gelmiştir, Baykal gelmiştir.”

İsmailağa Cemaati’nin siyasetle ilişkileri ne yeni ne de gizli. Ancak AKP iktidarı süresince özellikle önemli gelişmeler ya da seçimler öncesinde gerçekleştirilen ziyaretler kamuoyunun ilgisini çekti.

Erdoğan’ın 2014 ziyareti

10 Ağustos 2014’teki cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde, seçim çalışmalarını bitiren Recep Tayyip Erdoğan, 9 Ağustos 2014’te İstanbul’a gitmiş ve aynı gece İsmailağa Cemaati lideri Mahmut Ustaosmanoğlu’nu Beykoz’daki evinde ziyaret etmişti.

Erdoğan’ın 2020 ziyareti

Cumhurbaşkanı Erdoğan 12 Ocak 2020’de de İsmailağa Cemaati’ni Fatih-Çarşamba’da ziyaret etti. Erdoğan ziyaretinde, cemaatin ileri gelenlerinden Hasan Kılıç (Hasan Efendi) ve Mahmut Ustaosmanoğlu’nun oğlu Ahmed Ustaosmanoğlu’yla görüştü.

Abdullah Gül’ün 2014 ve 2015 ziyaretleri 

28 Ağustos 2014’te cumhurbaşkanlığındaki görev süresi dolan Abdullah Gül, 5 Aralık 2014’te Fatih’teki Yavuz Sultan Selim Camisi’nde Mahmut Ustaosmanoğlu’nun vekili Hasan Kılıç ve Ahmed Ustaosmanoğlu’yla görüştü. Gül, Şubat 2015’teyse Mahmut Ustaosmanoğlu’nu ziyaret etti.

Binali Yıldırım’ın 2019 ziyareti

Erdoğan gibi, eski Başbakan Binali Yıldırım da seçimler öncesinde İsmailağa Cemaati’ne ziyarette bulundu. 31 Mart 2019’da gerçekleştirilen yerel seçimlerde, Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçiminin yenilenmesi kararı almasının ardından, adaylığını koyduğu İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı kampanyasını ikinci kez yürüten Binali Yıldırım, 23 Haziran 2019’da yenilenen seçimler öncesinde, 30 Mayıs 2019’da İsmailağa Camisi’ne ziyarette bulundu.

İsmailağa Cemaati’nin faaliyetleri

İsmailağa Cemaati’nin ana kolunu, İsmailağa Camisi İlim ve Hizmet Vakfı oluşturuyor. Vakfın resmi internet sayfasında, İsmailağa Cemaati’nin faaliyetleri şöyle tanımlanıyor:

“İsmailağa Cemaati’nin faaliyetleri genel olarak ilmî-dinî ve sosyal hizmetler alanında yoğunlaşmaktadır. Aşevi hizmetleri, ayni ve nakdi yardım organizasyonları, tekamül ve ihtisas medreseleri, fıkıh kurulu ve dini meseleleri danışma hattı, emri bil maruf ve ziyaret ekibi, halka açık medrese, kütüphane hizmetleri ve yaz Kuran kursları, başlıca faaliyet ve hizmet alanlarımızı oluşturmaktadır.”

Fatih’te vakıf tarafından inşa edilen İsmailağa Külliyesi, 10 bin kişilik bir aşevini, tekamül ve ihtisas medreselerini, seminer-toplantı salonlarını ve bir kütüphaneyi içeriyor. Aynı zamanda dini meseleleri danışma hattı da burada hizmet veriyor.

Bağışlar ve faaliyetlerin birçoğu ise İsmailağa Derneği aracılığıyla gerçekleştiriliyor. İsmailağa Derneği’nin internet sitesi ve diğer yollarla toplanan genel bağışlar, zekat bağışları, sadakalar ve evlilik paketi desteği bağışları, dernek tarafından dağıtılıyor.

Dernek sadece İstanbul’da 2 bin 500 kişinin eğitimini sürdürdüğünü aktarıyor. Aynı zamanda İnsana Değer Veren Dernekler Federasyonu eliyle, 40 ülkedeki 63 medresede 12 binden fazla kişinin İslami eğitimlerinin devam ettiği belirtiliyor.

İsmailağa çevresi, tebliğ faaliyetleri de gerçekleştiriyor.

İsmailağa Yayınları, aylık çıkarttığı İsmailağa dergisinin (72 sayı yayımlandı) haricinde, Türkçe ve Arapça kitaplar ile yıllık takvim basmayı sürdürüyor.

Dernek, Mekke-Medine’ye hac ve umre ziyaretlerine ek olarak, Kudüs, Özbekistan, Hindistan, Tebriz, Endülüs, Balkanlar ve Pakistan’a gezi programları düzenliyor ve “Kutsal Mekanlar Ziyaretleri” programlarına, tur bedellerini ödeyenler katılabiliyor.