Türkiye’de son zamanlarda yaşanan ekonomik dalgalanmalarla beraber ekonomik kavramları daha sık kullanır olduk. Ekonomi ile ilgili belli başlı sözcükleri ve anlamlarını sizin için derledik:
Baz puan: Faiz oranlarındaki değişimi ifade eden ölçü birimi. Kısaca noktadan sonraki 4. haneye karşılık geliyor. Örneğin faiz oranın %20,25’den 21,75’e yükselmesi durumunda 150 baz puanlık artış söz konusu oluyor. Diğer bir deyişle 100 baz puan %1’lik bir değişim anlamına geliyor. Uluslararası piyasalarda BPS olarak da adlandırılıyor.
” MB uyarıları dinleyip 2 hafta önce 200 baz puan arttırım yapsaydı, darboğaz aşılabilirdi,…
Cari açık: Bir ülkede üretilen malların ihraç sonucu getirdiği gelirin, yurtdışından ithal edilen mal ve hizmetlerden az olması. ”Cari Denge = Mal Dengesi + Hizmetler Dengesi + Yatırım Gelirleri Dengesi + Cari Transferler” şeklinde hesaplanıyor. Türkiye’de son olarak Merkez Bankası tarafından Eylül ayında açıklanan verilere göre Temmuz ayı cari açığı 1,75 milyar dolar, 12 aylık cari açık ise 54,56 milyar dolar.
Abdullah Akyüz: “Türkiye’deki ekonomik politikalar kapasitenin üstünde büyümeye ağırlık verdi enflasyon, cari açık ve bütçe disiplini arka plana atıldı”
Döviz açığı: Döviz yükümlülükleri (borçları) ve döviz varlıkları arasındaki fark. Türkiye’de özellikle özel sektörün döviz açığı oldukça yüksek. Son verilere göre finans dışı döviz açığı 217 milyar dolar.
Enflasyon: Fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışını ifade eden durum. Enflasyon oranları, merkez bankalarının para politikalarında atacağı adımları doğrudan etkileyebileceğinden, kurlar üzerinde de oldukça etkili. Çünkü enflasyon oranı, merkez bankalarının faiz oranları üzerinde yapacağı değişiklikler için öncü göstergelerden biri. Enflasyon oranlarının, merkez bankalarının hedeflerinden fazla olması faizlerde artış beklentisini ön plana çıkarken, enflasyon oranının merkez bankalarının hedeflerinin altında olması durumunda ise faizlerde düşüş beklentisi ön plana çıkıyor.
Peki enflasyon neden yükselir?
- Döviz kurlarında ve kredi faiz oranlarında, enflasyon oranının üstünde görülen artışlar.
- Bütçe açığının yüksekliği.
- İhracatın artışının, üretim artışı ile paralel gitmemesi.
- Enflasyon oranının çok üstünde belirlenen ücret artışları.
- Yüksek faizler.
- Yatırımların duraklaması
- İç piyasadaki eksik rekabet.
- Tekelleşme ve fiyat anlaşmaları.
- İstikrarsızlık ve belirsizlik dönemlerinde satıcıların içgüdüsel olarak fiyat artırması.
Korkut Boratav: “Merkez Bankası’nın enflasyon hedefleri iktisatçılar arasında artık bir espri konusudur”
Haluk Levent: “Karşılaştığımız sorun döviz krizi veya fiyat istikrarsızlığı değil, durgunluk içerisinde enflasyon yaşıyoruz, bu iktisatın en zor krizi”
Medyascope'un haftalık e-bülteni
Andaç'a abone olun
Editörlerimizin derlediği öngörüler, analizler, Türkiye’yi ve dünyayı şekillendiren haberler, Medyascope’un e-bülteni Andaç‘la her çarşamba mail kutunuzda.
Murat Kubilay: “Cari açıktan sonra en olumsuz makro ekonomik veri maalesef enflasyon konusu”
Enflasyon rakamları ve döviz krizi: Mustafa Sönmez ile söyleşi
Manşet enflasyonu: Yeni kullanılmaya başlanan ve enflasyona benzetilen bir tanım olsa da enflasyonun düzenli olarak artmasını ifade ediyor.
Ekonomik büyüme: Reel Gayri Safi Milli Hasıla’da, bir önceki döneme göre meydana gelen yüzde artış oranı. Türkiye ekonomisi Eylül ayında açıklanan verilere göre 2018’in ikinci çeyreğinde yüzde 5,2 büyüdü. 2017 yılının 3. çeyreğinde ise 11,1’lik rekor büyüme gerçekleşmişti. Muhalefet ise büyüme rakamlarının nasıl hesaplandığı ve maliyetinin ne olduğu gibi soruları gündeme getiriyor.
Prof. Daron Acemoğlu: “Yaygın ve yanlış genel kabullerin aksine, demokrasi ekonomik büyüme için iyidir”
Selin Sayek Böke: ”Türkiye’de var olduğu iddia edilen yüzde 7.4’lük büyüme, dövizin değer kazanması ve yüksek enflasyon gibi büyük maliyetlerle yaşatılıyor”
Ekonomik yaptırım: Politik amaçlarla devlet veya uluslararası kurumların devlet, yönetim, grup, kişi veya şirkete uyguladığı ticari veya finansal baskı. Son dönemlerde Türkiye-ABD ilişkilerinde özellikle Rahip Brunson kriziyle birlikte gündeme geldi.
ABD’nin yaptırım kararı ekonomiyi nasıl etkiler? Prof. Yalçın Karatepe ile söyleşi
İlhan Uzgel ile Türkiye-ABD ilişkileri ve yaptırım kararları üzerine söyleşi
Ekonomik bir savaşta mıyız?
Ekonomik kriz: Mal, hizmet, döviz fiyatları ve üretimde yaşanan şiddetli dalgalanmalar. Türkiye’de iktidar ekonomide durgunluk olduğunu kabul etse de bunun bir kriz olmadığını savunuyor.
Nobelli ekonomist Paul Krugman: “Türkiye’de yaşananlar 1997 krizini hatırlattı, yaklaşan kriz ürkütüyor”
Türkiye döviz krizine neden ve nasıl girdi? Eser Karakaş ile söyleşi
Döviz krizi duruldu mu? Ümit Akçay ile söyleşi
EPDK: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. 2001 yılında elektrik piyasalarının düzenlenmesi amacıyla kurulan kurum, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren belirli aralıklarla serbest bırakılan akaryakıt fiyatları dışında Doğalgaz, Petrol ve LPG piyasalarının da düzenlenmesi görevlerini sürdürüyor.
Doğalgaz ve elektriğe son 3 ayda 3. zam
Faiz artırımı: Merkez Bankası’nın ödemeler dengesinde açık veren ülkeye dışarıdan sıcak para girişi sağlama, Türk lirasının değerini artırma amaçlı yaptığı eylem. Olumlu etkilerinin yanında yatırımları düşürmesi gibi olumsuz etkileri de var. Son olarak Merkez Bankası 13 Eylül 2018 tarihinde faizleri 625 baz puan artırarak beklentilerin üzerinde bir artışa gitmişti.
13 Eylül 2018 TCMB faiz artırımı, nedeni, sonuçları
Doç. Ümit Akçay blogunda yazdı: “TCMB’nin faiz kararı sert daralmayı işaret ediyor”
Merkez Bankası’nın faiz kararı – Murat Sağman ile söyleşi
FED: Federal Rezerv Sistemi. 23 Aralık 1913 yılında kurulan ABD Merkez Bankası. Dünyanın en etkili merkez bankası konumunda olan FED’in kararları hemen hemen tüm dünya ekonomisini etkiliyor. Örneğin FED faizleri 0,50 puan yükseltme kararı aldığında bu, ABD doları karşısındaki para birimlerinin değer kaybetmesine yol açıyor.
Gelişmekte olan ülkeler: Ekonomik bir terim olarak gelişmiş ülkelerden bir kademe geride görülen ve dünyanın çoğu ülkesinin değerlendirildiği kategori. Ekonominin yanı sıra yaşam kalitesi, eğitim, okuryazarlık, ölüm oranı, fikir özgürlüğü düzeyi gibi faktörler de önemli. Türkiye de gelişmekte olan ülkeler kategorisinde kabul ediliyor.
Alice Ekman: “Çin, kalkınmakta olan ülkeleri, çözümler sunabildiği ayrıcalıklı ortaklar olarak görüyor”
2020’ye kadar gelişmekte olan ülkelerdeki hızlı büyüme dönemi sona erdi
Geç Likidite Penceresi: Son borç veren kurum olarak Merkez Bankası’nın gün sonu ödeme sistemlerinde oluşabilecek sorunların önüne geçmek amacıyla bankalara verdiği limitsiz vadeli TL borçlanma veya borç verme imkanı. Gecelik ve geçici uygulama.
IMF: Uluslararası Para Fonu. 1944 yılında ABD’de kurulan uluslararası organizasyonun küresel finansal düzeni takip etmek, döviz, borsa, ödeme planları gibi konularda denetim yapmak, aynı zamanda teknik ve finansal destek sağlamak gibi görevleri bulunuyor. Merkezi Washington DC’de bulunan kuruluşa 189 ülke üye durumda.
Türkiye 1947’de üye olduğu kuruluştan ilk kaynağı 1961 yılında aldı. Uzun yıllar siyasi tartışma konusu oldu. Türkiye IMF’ye olan borcunu 14 Mayıs 2013 tarihinde 19. stand-by anlaşmasının son taksidi olan 421 milyon doları ödeyerek kapattı.
IMF tartışmaları son dönemdeki ekonomik dalgalanmalarla birlikte arttı. 1 Ekim 2018 tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan “Bizim IMF ile şu an herhangi bir işimiz olamaz.” açıklaması yaptı.
IMF Arjantin’e 50 milyar dolarlık pakete ek olarak 7 milyar dolar daha vermeyi kabul etti
IMF, Yunanistan ekonomisinin küllerinden doğma hikayesine ikna olmadı
IMF Donald Trump’ın başlattığı ‘ticaret savaşı’nın küresel ekonomiye maliyeti hususunda uyardı
İş bırakma: Görevlinin mali, özlük, sendikal veya her türlü konuda demokratik tepkisini dile getirmek adına görevine gitmemesi veya görevini belirli sürelerde icra etmemesi. Son dönemde 3. Havalimanı inşası sırasında işçilerin çalışma koşullarına tepkisiyle gündeme geldi.
3. Havalimanı işçilerine operasyon: En az 400 gözaltı
3. Havalimanı inşaatında neler oluyor? Çalışan işçi anlattı
İşçi sınıfı cennete gider
Kredi derecelendirme kuruluşu: Bağımsız çalışan, borçlunun kredi yönünden güvenilirliğini ölçen şirket. En bilinen kredi derecelendirme kuruluşlarından bazıları Srandart&Poors, Moody’s ve Fitch. Bu kuruluşlar şirketlere ve ülkelere çeşitli notlar vererek yapılacak yatırımların ne ölçüde risk taşıdığını göstermeyi amaçlıyor. Bu sebeple ülkeler ve şirketler kredi derecelendirme kuruluşlarından yüksek not almaya önem veriyorlar. Not hesaplanırken kredileri geri ödeyebilme yeteneği, faiz, verilen kredi sınırının kullanılma oranı, tüketim alışkanlıkları, mevcut borç miktarı gibi çeşitli verileri göz önünde bulunduruluyor.
Murat Sağman: “S&P’nin not düşürme kararını diğer kredi derecelendirme kuruluşları takip edebilir”
Sağman: “Moody’s’in 11 Türk şirketini incelemeye almasında kur artışı etkili, ilk defa bu kadar döviz borcu olan bir özel sektör var”
Konkordato: “Borçların yeniden yapılandırılması suretiyle iflasa tâbi borçluların mali durumunun düzeltilerek iflastan kurtulmasını, diğer borçluların ise mali durumunun düzeltilmesini amaçlayan, alacaklıların da belirli bir tenzilatla veya vadede alacağına kavuşmasını sağlayan ve mahkemenin tasdikiyle taraflar açısından bağlayıcı hale gelen bir anlaşma.” Türkiye’de son dönemde birçok firma çeşitli sebeplerle konkordato ilan etti.
Konkordato nedir, nasıl işliyor?
Yeminli Mali Müşavir Yılmaz Sezer: ‘‘Borcu olan her vatandaş konkordato ilan edebilir’’
McKinsey: Kamu ve özel sektörün ekonomi politikalarını analiz ederek raporlar hazırlayan ABD’li uluslararası danışmanlık firması. 1926 yılında kurulan şirket dünyanın en prestijli ve en pahalı danışmanlık şirketlerinden biri olarak görülüyor. Şirket Türkiye’de Yeni Ekonomi Programı kapsamında kurulacak Kamu Maliyesi Dönüşüm ve Değişim Ofisi’nin çalışmaları için anlaşma sağlanmasıyla gündeme geldi.
McKinsey gerçeği
Durmuş Yılmaz ile McKinsey ile çalışmanın anlamı üzerine söyleşi
McKinsey hakkında kamuoyundan bilgi gizleme iddiaları
ÖTV: Avrupa Birliği uyum yasaları ile gündeme gelmiş, 2002 yılında 4760 sayılı kanunla kabul edilen uygulama. Amacı lüks veya sağlığa zararlı mallara uygulanarak sosyal fayda sağlanması. Türkiye’de uygulama alanları ve yüksek oranlarıyla tartışılıyor.
Ozan Bingöl: “AB’de ÖTV lüks ve sağlığa zararlı tüketimi vergilendiriliyorken biz de limonata ve soda vergilendiriliyor”
Politika faizi: Merkez Bankası tarafından belirlenen bir hafta vadeli repo (Bankalar tarafından belli bir faiz oranı ve belli bir süre sonra geri satın alınma güvencesiyle bono, tahvil vb. değerli kağıt satma işlemi) faiz oranı. Merkez Bankası belirlenen faiz üzerinden bankaların fon taleplerini karşılarken bankalar da ellerindeki bono ve tahvilleri vererek Merkez Bankasından para alıp repo yapıyor ve böylelikle kendine fon oluşturmuş oluyor. Politika faizi de bankaların bu fonlar için 1 hafta süresince ödeyecekleri faiz anlamına geliyor.
TCMB Para Politikası Kurulu politika faizini % 17,75’ten % 24’e yükseltti
Resesyon: Bir ülkenin ekonomik faaliyetlerinde en az altı ay süreyle gerileme yaşanması nedeniyle gayri safi yurtiçi hasılanın düşmesi, ekonomik faaliyetlerde duraklama yaşanması. Uzun süreli resesyon çöküş olarak görülüyor. Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Eylül 2018 raporunda Türkiye için 2018’in ikinci yarısı ve 2019 için resesyon öngörüsünde bulunmuştu.
Sendikasyon kredisi: Uluslararası güvenilir bankalar veya benzer şekilde borç veren kurumların oluşturduğu şirketler birliği tarafından genellikle bankalara veya büyük holdinglere verilen yüksek miktardaki uluslararası kredi.
Spekülatif atak: Bir ülke parasının, bu parayı elinde tutan yerli ve yabancı yatırımcılar tarafından hızla ve yüksek miktarda satışı.
Dr Mahfi Eğilmez blogunda piyasalardaki “spekülatif atak” tartışmasını yazdı
Sermaye kontrolü: Bir ülkede paranın çıkışı ya da girişini sınırlama amacıyla uygulanan kota sistemi veya yasaklar. Türkiye’de konu 24 Haziran seçimleri öncesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ekonomi ile ilgili A, B, C planlarımız var açıklamasının ardından gündeme gelmiş, daha sonra Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak “Sermaye kontrolü hiçbir zaman gündemimizde olmayacak.” açıklamasında bulunmuştu.
Stagflasyon: Durgun anlamına gelen “stagnant” ve enflasyon kelimelerinden türetilen stagflasyon, ekonomik büyümenin durduğu, üretimin düştüğü, işsizlik oranının yüksek olduğu bir durumda genel fiyat seviyesinin artması anlamına geliyor. Stagflasyon dönemlerinde hem ekonomiyi canlı tutmak hem de enflasyonla mücadele etmek gerektiğinden başa çıkılması zor krizlerden biri olarak görülüyor. Türkiye’de yaşanan ekonomik durumun bir stagflasyon olup olmadığı tartışmaları sürüyor.
Stagflasyon kapıda mı? Selin Sayek Böke ile söyleşi
Selin Sayek Böke ile söyleşi: Stagflasyon geldi mi?
Stok: Üretilip satışa hazır hale getirilmiş, depolanmış mal.
Cumhurbaşkanı Erdoğan: “Eğer stokçular belirlenirse, kimse kusura bakmasın, biz de gereğini yaparız”
Devlet Bahçeli: “Hükümet stokçuluk yapanları, yabancı ülkelere sermaye kaçıranları mutlaka deşifre etmelidir”
TÜFE-ÜFE: Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) belirli bir dönemde ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurtiçine satılan ürünlerin, üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen endeks. Hesaplama sürecinde üretimi yapılan mal ve hizmetlerin vergiler dahil edilmeden oluşturulan peşin fiyatları inceleniyor. Aylık ya da yıllık enflasyon rakamlarının belirlenmesinde kullanılıyor.
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) tipik bir tüketicinin satın aldığı belirli bir ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki ortalama değişimleri gösteren bir ölçüt. Yalnızca hane halkı tarafından tüketilen mal ve hizmetlerin fiyatındaki artışı ölçüyor. Tüketim harcamaları enflasyonun yaklaşık 3/2’sini oluşturduğu için enflasyon dalgalanmalarında önemli bir paya sahip.
TÜİK’in açıkladığı rakamlara göre eylülde TÜFE %25’e yaklaştı, ÜFE %46,15 oldu
Varlık fonu: 26 Ağustos 2016 tarihinde 65. Türkiye Hükümeti tarafından Başbakanlık’a bağlı bazı şirketleri yönetmek için kurulan şirket. 10 Temmuz 2018 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı’na bağlanırken 12 Eylül 2018’de Yönetim Kurulu Başkanlığı’na Resmi Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanı kararı ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan getirildi. Başkan Vekili ise Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak oldu. Halkbank, Ziraat Bankası, Türk Hava Yolları, BOTAŞ, PTT, Türk Telekom, Türksat gibi büyük bütçeli kuruluşlar veya bu kuruluşların belirli hisseleri ile birlikte hazine arazileri de bu fona devredildi. Kuruluş amacı “sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak, yurt içinde kamuya ait olan varlıkları ekonomiye kazandırmak, dış kaynak temin etmek, stratejik, büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek için Türkiye Varlık Fonu ve bu fona bağlı alt fonları kurmak ve yönetmek” olarak açıklandı. Varlık fonu Sayıştay denetimine tabi bulunmuyor.
Varlık Fonu’nun yönetim kurulu tamamen değişti: Cumhurbaşkanı Erdoğan Yönetim Kurulu Başkanı oldu
Güne Bakış (7 Şubat 2017): Çiğdem Toker ile Varlık Fonu üzerine
Ekonomi Sohbetleri (57): Varlık Fonu Neler Getirecek? Ali Ağaoğlu, Şant Manukyan & Özgür Altuğ
YEP: 20 Eylül 2018 tarihinde Orta Vadeli Program ismi yerine Yeni Ekonomi Programı ismiyle Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanan 3 yıllık ekonomi programı. Temel prensiplerin dengeleme, değişim ve disiplin olacağı açılanan program, 2019 yılı için büyüme oranını yüzde 2,3, enflasyon oranını ise 15,9 olarak tahmin etti.
Yeni Ekonomik Program’a göre 2018 enflasyonu % 20,8. Yeniden tek haneli enflasyon 2020 yılı sonunda
Açık Oturum (156): Hükümetin planı, ekonominin gerçeği – Yalçın Karatepe, Mustafa Sönmez, Erkin Şahinöz ile söyleşi
Özlem Albayrak: “OVP ile somut veri beklentisi karşılanmadı”
Selin Sayek Böke: “Krizin kabul edilmemesine o kadar çok alışılmış ki YEP’te yer alan düşük büyüme-yüksek enflasyon öngörüleri memnuniyet verici olarak görülüyor”
Erol Katırcıoğlu: “YEP bugünkü ekonomik sorunlarımızın çözümü olabilecek bir şey söylemiyor”
Doç. Ümit Akçay blogunda OVP’yi değerlendirdi: “YEP’in Vaadi 1980’lere Dönmek”
(görsel 2)
